Tarkib
- Kelib chiqishi va tarixi
- Kelib chiqishi
- Kollektor bosqichi
- Ba'zi kontseptual yutuqlar
- XIX asr
- 20-asr va yangi arxeologiya
- Arxeologiya nimani o'rganadi? (O'rganish ob'ekti)
- Arxeologiya sohalari
- Tarixdan oldingi arxeologiya
- Tarixiy arxeologiya
- Sanoat arxeologiyasi
- Etnoarxeologiya
- Klassik arxeologiya
- Atrof-muhit arxeologiyasi
- Eksperimental arxeologiya
- Suv osti arxeologiyasi
- Madaniy resurslarni boshqarish arxeologiyasi
- Jamiyat uchun ahamiyati
- Arxeologiyada qo'llaniladigan usul va usullar
- Asboblar va jihozlar
- So'rov va xaritalash texnikasi
- Radiokarbon yoki uglerod-14 uchrashuvi
- Arxeolog nima qiladi?
- Tekshiriladigan muammoni shakllantirish va gipotezani tekshirish
- Sirtni o'rganish va baholash
- Ma'lumotlarni yig'ish va yozib olish
- Laboratoriya va konservatsiya
- Tafsir
- Nashr
- Adabiyotlar
The arxeologiya Insoniyatning xulq-atvori, xulq-atvori va e'tiqodini materialni o'rganish orqali o'rganadigan bu intizom bo'lib, inson vaqt o'tishi bilan qoldirgan.
Arxeologlar tekshiradigan ushbu materiallar turli shakl va o'lchamlarda; Ular loydan yasalgan idishlar yoki o'q uchlari kabi kichik narsalardan tortib, piramidalar, ko'priklar va ibodatxonalar kabi yirik binolarga qadar bo'lishi mumkin.
Inson tomonidan yaratilgan ob'ektlar va inshootlarning yoshi vaqt o'tishi bilan yo'qolganligi sababli, arxeologiya ularni tiklash, o'rganish va tahlil qilishning turli xil usullarini takomillashtirdi. Shu sababli u boshqa fanlardan texnika va nazariyalarni qabul qildi; u ham o'z uslublari va nazariy asoslarini ishlab chiqdi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, arxeologiya uning o'rganish va tahlil qilish chegarasini tashkil etadigan keng vaqt chizig'iga ega; Bu inson hayotining boshlanishidan to hozirgi kungacha o'z ichiga oladi.
Kelib chiqishi va tarixi
Hozirgi vaqtda arxeologiya juda yaxshi rivojlangan fan hisoblanadi, ammo uning tarixini tanqidiy bilish juda uzoq emas. Bu tadqiqotchilar tomonidan ushbu fan tarixi va uning jarayonlariga bo'lgan ozgina qiziqish bilan bog'liq.
Binobarin, bir nechta mualliflar zamonaviy arxeologiya taxminan 150 yoshda bo'lishiga qaramay, ushbu bilimlar sohasidagi haqiqiy tarixiy munozaralar faqat so'nggi o'ttiz yillik natijalar ekanligini tasdiqlamoqda.
Kelib chiqishi
Arxeologiya asoslari insonning kelib chiqishini bilish ehtiyojidan kelib chiqadi. Shu munosabat bilan, ko'plab qadimiy madaniyatlar - masalan, yunon, misr va mezoamerikaliklar - insoniyat o'n minglab yoshda edi, deb hisoblashgan.
Biroq, bu e'tiqodlar xudolarga dunyo va insoniyatning yaratilishini beradigan afsonalarga asoslangan edi. Boshqa tomondan, O'rta asr Evropasida insonning kelib chiqishi to'g'risida yagona ma'lumot Bibliya kabi yozma hujjatlarda topilgan.
Keyinchalik, XVII asrda, insoniyatning yaratilish vaqtini bilishga urinishlar Irlandiya arxiyepiskopi Jyeyms Usher (1581-1656) tomonidan amalga oshirilgan mashhur hisob-kitob bilan yakunlandi, u Injil yozuvlari bergan ma'lumotlarga ko'ra - dunyo miloddan avvalgi 4004 yil 23 oktyabrda tushlikda yaratilgan
Kollektor bosqichi
O'rta asrlar va Uyg'onish davrida aristokrat oilalar va podshohlar shunchaki qiziqish yoki kuch tufayli qadimiy san'at asarlari va eksponatlarni to'plashdi.
Keyinchalik, kollektsiyalarni ko'paytirish maqsadida ushbu ob'ektlar bo'lishi mumkin bo'lgan joylarga katta ekskursiyalar o'tkazildi. Shunday qilib Gerkulaney (1738) va Pompey (1748) shaharlari topildi.
Ushbu topilmalar, juda muhim bo'lishiga qaramay, o'sha paytda fanlar tomonidan to'liq tushuntirilmagan.
Ba'zi kontseptual yutuqlar
Arxeologiya uchun yangi bilim yo'llarini izlashga yordam bergan ishlardan biri daniyalik tabiatshunos Nilz Stensen (1638-1686) tomonidan amalga oshirilgan bo'lib, u 1669 yilda vaqtlilik g'oyasi superpozitsiyada aks etgan birinchi geologik profilni chizgan. Ushbu qatlamlarning
Xuddi shu tarzda, vaqtlilik kontseptsiyasining birinchi qo'llanmalaridan biri 1797 yilda, ingliz Jon Frere (1740-1807) Xoksne shahridagi karerda (Angliya, Suffolk) quyi paleolitga oid tosh qurollarni topgan edi.
XIX asr
Faqat 19-asrga kelib arxeologiya fan sifatida o'z tadqiqotlari va tahlillarida ilmiy metodologiyani qabul qila boshladi.
Bu vaqtda xristian J.Tomsen (1788-1865) asarlari insoniyat tarixida tosh, bronza va temir asri bo'lgan uch asr mavjudligini aniqladi. Ushbu nazariya bilan insoniyat evolyutsiyasida vaqt davrlarining mavjudligi aniqlandi.
Ushbu asrning oxirida arxeologiya intizomga mos kelishga muvaffaq bo'ldi; arxeologning figurasi professional bo'lib qoldi va topilmalar ilmiy jihatdan hujjatlashtirila boshladi.
20-asr va yangi arxeologiya
20-asrda, deb nomlanuvchi narsa yangi arxeologiya, hozirgacha qo'llanilgan protsedura va talqinlarga nisbatan juda muhim pozitsiya bilan. Hozirgi kunda yangi arxeologlar arxeologiyaning mohiyati va amaliyotini chuqur va tanqidiy ko'rib chiqish zarurligini ko'tarmoqdalar.
Arxeologiya nimani o'rganadi? (O'rganish ob'ekti)
Arxeologiya - bu insoniyat jamoalari va jamiyatlarini atrof-muhit bilan o'zaro bog'liqligi bilan birga, moddiy jihatdan va vaqt o'tishi bilan tahlil qiladigan amaliy harakatlar sohasi. Bu ushbu moddiylikni o'rganish va saqlashni nazarda tutadi, bu uning amaliyotining ikkilikliligini belgilaydi.
Binobarin, arxeologiya vaqtinchalik o'lchovi bilan ajralib turadi, bu unga insoniyatning barcha davrlarini farq qilmasdan ishlashga va tekshirishga imkon beradi. Uning tadqiqotlari tarixgacha, klassik va o'rta asrlar arxeologiyasidan tortib, tarixiy arxeologiya va hozirgi zamon arxeologiyasiga qadar.
Arxeologiya sohalari
Arxeologiyaning ko'plab tarmoqlari mavjud, ularning ba'zilari bir-biri bilan qoplanadi.
Tarixdan oldingi arxeologiya
Yozuv ixtiro qilinganidan oldingi davrlarda insoniyatning moddiy yozuvlarini o'rganing.
Tarixiy arxeologiya
O'tmish madaniyati yozuvlari va yozuvlarini o'rganish. Shu sababli, u odamlarning kundalik dunyosini tahlil qiladi; bu tarix va antropologiya o'rtasidagi birlashma, bu orqali arxeolog hozirgi jamiyatlarda paydo bo'lgan insoniy jarayonlar va urf-odatlarni bilishga intiladi.
Sanoat arxeologiyasi
Sanoat inqilobidan keyingi davrga oid binolarni o'rganing va saqlang.
Etnoarxeologiya
O'tmishni hozirgi zamon orqali tahlil qiling. Ya'ni, ushbu intizom Avstraliya va Markaziy Afrika kabi mintaqalardagi ovchilarni yig'ishning hozirgi hayotiy guruhlarini o'rganadi va ular qanday qilib narsalar va idishlarni qanday tashkil qilishlari, o'zini tutishi va ishlatishini qayd etadi.
Shu tarzda, zamonaviy xatti-harakatlarning tahlili o'tmishdagi urf-odatlar va xatti-harakatlarni ochib berishga yordam beradi.
Klassik arxeologiya
Qadimgi yunon va rim tsivilizatsiyalarini o'rganing. Ushbu intizom Yunon imperiyasi, Rim imperiyasi va ikkalasi o'rtasidagi o'tishni (Yunon-Rim davri) o'z ichiga oladi. Xuddi shu tarzda, o'rganilgan inson guruhlariga qarab, Misr arxeologiyasi va Mesoamerika arxeologiyasi paydo bo'ldi.
Atrof-muhit arxeologiyasi
Bu turli xil tsivilizatsiyalar rivojlanganda mavjud bo'lgan atrof-muhit sharoitlarini o'rganishdir.
Eksperimental arxeologiya
Bu o'tmishda ob'ektlar, san'at va me'morchiliklarni yaratish uchun ishlatilgan texnika va jarayonlarni o'rganish va qayta qurishdir.
Suv osti arxeologiyasi
Ushbu intizom kema halokati yoki toshqin tufayli suv ostida topilgan materiallarning qoldiqlarini tahlil qiladi. Ushbu tadqiqotlarni amalga oshirish uchun suv osti arxeologiyasi maxsus texnika va murakkab sho'ng'in uskunalarini qo'llaydi.
Madaniy resurslarni boshqarish arxeologiyasi
Qurilish maydonlarida topilgan arxeologik qoldiqlarni baholang. Shu tarzda, muhim ma'lumotlar yozib olinadi va arxeologik topilma sayt yo'q qilinishidan yoki yopilishidan oldin saqlanib qoladi.
Jamiyat uchun ahamiyati
Arxeologiya barcha jamiyatlar va ularning a'zolarining tarixiy bilimlarini ta'minlaydi; shuning uchun bu bizga insoniyat madaniyatlarining barcha zamon va makonlarda erishgan yutuqlari va yutuqlarini namoyish etadi.
Xuddi shunday, arxeologiya insoniyat tarixining moddiy o'tmishini himoya qiladi, saqlaydi va taqdim etadi, shuning uchun insoniyat bugungi kunda nima bo'lganligi arxeologiya topilmalari va tahlillarida aniqlanadi.
Boshqa tomondan, arxeologik bilimlar ushbu sohadagi tadqiqotchilar tomonidan keyingi tahlillarni qo'llab-quvvatlash yoki ulash uchun ishlatiladi. Biroq, ko'plab mualliflar ushbu ma'lumotlarning arxeologik rivoyatlarda to'g'ri ishlatilishiga e'tibor berishadi.
Xulosa qilib aytganda, arxeologiya o'tmishdagi inson guruhlarini o'rganib, hozirgi insoniyatga o'zlarining hozirgi amaliyoti va kelajakdagi muammolarini tushunishga xizmat qiladigan tarixiy bilimlarni ishlab chiqaradi.
Arxeologiyada qo'llaniladigan usul va usullar
Bugungi kunda arxeologiya tomonidan qo'llanilgan dalillarni yig'ish va izohlash tartib-qoidalariga ijobiy ta'sir ko'rsatadigan turli xil usul va uslublar mavjud.
Asboblar va jihozlar
Arxeologlar turli xil asbob-uskunalar, asboblar va texnikalardan foydalanadilar. Ba'zilari maxsus arxeologiya uchun yaratilgan, boshqalari esa boshqa fanlardan olingan. Umumiy arxeologik vositalarga axloqsizlik, cho'tka va supurgi olib tashlash uchun belkurak va molga, axloqsizlik tashiydigan idishlar va elak kiradi.
Eng nozik qazish ishlari uchun arxeologlar mayda, mayda asboblardan foydalanadilar. Holbuki, agar ish katta hajmda bo'lsa, ekskavatorlar faqat tuproqning yuqori qatlamini olib tashlash uchun ishlatiladi.
So'rov va xaritalash texnikasi
Arxeologlar sun'iy yo'ldoshlardan, kosmik kemalardan va samolyotlardan olingan tasvirlar yordamida sirt tipologiyasini aniqlaydilar; geofizik qidiruv vositalari, masalan, penetratsion magnetometrlar va radarlar - er osti xususiyatlarini baholash uchun ishlatiladi.
Hozirgi kunda elektron qurilmalar ham ma'lum bir hududning xaritalarini tuzishda foydalaniladi.
Radiokarbon yoki uglerod-14 uchrashuvi
1947 yilda Uillard Livbi organik moddalar ma'lum darajada radioaktivlikni chiqarishini ko'rsatdi. Buning sababi shundaki, atmosferadagi uglerod-14 kislorod bilan birikib karbonat angidrid (CO) hosil qiladi2), fotosintez paytida o'simliklar tomonidan qo'shilib, keyin oziq-ovqat zanjiriga o'tadi.
Shu tarzda, tirik jonzot o'lganda, uglerod-14 assimilyatsiyasini to'xtatib, izotop miqdorini vaqt o'tishi bilan kamaytiradi. Ushbu bilimlardan foydalangan holda, Libbi turli namunalarni muvaffaqiyatli sanashga muvaffaq bo'ldi.
Uglerod-14 tarixining asosiy qo'llanilishi arxeologiyada. Texnika namunadan keladigan nurlanishni o'lchashdan iborat; Bu uglerod-14 parchalanishining hozirgi darajasini beradi. Keyin, formula yordamida namunaning yoshi hisoblanadi.
Arxeolog nima qiladi?
Bugungi kunda arxeologiya o'z tadqiqotlarini o'tkazish uchun ilmiy usuldan foydalanadi. Arxeologik tadqiqotlar davomida quyidagilarni bajarish kerak:
Tekshiriladigan muammoni shakllantirish va gipotezani tekshirish
Tadqiqotlar va qazish ishlarini olib borishdan oldin, arxeologlar muammoni echilgan deb hisoblashadi va farazni shakllantirishadi. Boshqacha qilib aytganda, ular tadqiqotni o'tkazish sababini ko'rib chiqadilar. Ushbu oldingi qadam tadqiqotning butun uslubiy bazasini tuzishga xizmat qiladigan ma'lumotlarni qidirish bilan qo'llab-quvvatlanadi.
Kerakli ma'lumotlar afsonalar va hikoyalar, tarixiy hisobotlar, eski xaritalar, fermerlarning o'z dalalaridagi topilmalar haqidagi hisobotlari, ko'rinmaydigan sxemalarni aks ettiruvchi sun'iy yo'ldosh fotosuratlari va er osti qatlamlarini aniqlash usullari natijalari bilan ta'minlangan.
Sirtni o'rganish va baholash
Axborot to'plash orqali aniqlangan joylar xaritada chizilgan. Ushbu xaritalar arxeologik tadqiqotlar davomida birinchi natijani yoki yozuvni tashkil etadi.
Keyin arxeologlar arxeologik maydonni juda aniqlik bilan baholaydilar va qayd etadilar. Ushbu jarayon ob'ektlar va inshootlarning butun tarkibini himoya qilish maqsadida amalga oshiriladi.
Har bir kashfiyotning joylashishini engillashtirish uchun sayt kvadratchalarga bo'linadi va saytning batafsil diagrammasi tuziladi. Keyinchalik, osongina aniqlanadigan mos yozuvlar nuqtasi ma'lum balandlikda o'rnatiladi.
Shunday qilib, har bir kvadratda ob'ektlar vertikal ravishda - mos yozuvlar nuqtasiga nisbatan - va kvadrat tomonlari va tuzilmalariga ko'ra gorizontal holda joylashgan.
Ma'lumotlarni yig'ish va yozib olish
Ushbu bosqichda ob'ektlar, tuzilmalar va ular joylashgan jismoniy muhit tahlil qilinadi va o'rganiladi. Buning uchun ular suratga olinadi, chiziladi va batafsil yozuvlar olinadi; Tuproqning tuzilishi, rangi, zichligi va hatto hididagi o'zgarishlar ham qayd etiladi.
Ob'ektdan chiqarilgan axloqsizlik urug'lar, mayda suyaklar yoki boshqa elementlar kabi boshqa muhim elementlarni tiklash uchun elakdan o'tkaziladi. Elekirovka natijasida olingan ushbu topilmalar ham juda batafsil qayd etilgan.
Laboratoriya va konservatsiya
Yer osti yoki suv ostida topilgan qadimiy buyumlar havoga chiqqandan keyin ularga tegishli ravishda ishlov berish kerak. Ushbu ish vakolatli mutaxassislar tomonidan amalga oshiriladi.
Odatda konservatsiya laboratoriyada olib boriladi va jarayon arxeologik topilmani tozalash, barqarorlashtirish va to'liq tahlil qilishdan iborat. Biroq, ba'zida (va ob'ektlarning holatiga qarab) tabiatni muhofaza qilish jarayoni daladan boshlanadi va laboratoriyada tugaydi.
Tafsir
Ushbu bosqichda arxeolog topilmalarni sharhlaydi va joyning tarixiy jarayonini tushuntirishga harakat qiladi. Mutaxassislarning ta'kidlashicha, ushbu talqin har doim to'liq emas, chunki to'liq yozuv hech qachon olinmaydi. Shu sababli, arxeolog nima olganini baholaydi, etishmayotgan narsalar haqida mulohaza yuritadi va nima bo'lganligi haqida nazariyani ishlab chiqadi.
Nashr
Har qanday ilmiy jarayonning yakuniy natijasi izohlash bilan birga topilmalar, xaritalar va fotosuratlarni nashr etishdir. Ushbu nashr aniq va batafsil bo'lishi kerak, shunda boshqa tadqiqotchilar uni tadqiqotlari uchun asos qilib olishlari mumkin.
Adabiyotlar
- Morgado, A., Gartsiya, D., Gartsiya-Franko A. (2017). Arxeologiya, fan va amaliy harakatlar. Ozodlik nuqtai nazari. 2020 yil 6-fevralda olingan: researchgate.net
- Canosa, J (2014). Arxeologiya: nima uchun, kim uchun, qanday va nima uchun. 2020 yil 6-fevralda olingan: ucm.es
- Stanish, C. (2008). Arxeologiyada tushuntirish. 2020 yil 7 fevralda olingan: researchgate.net
- Drewet, P. (1999). Dala arxeologiyasi: kirish. 2020 yil 8 fevralda olingan: archeology.ru
- Arxeologiya: asosiy tushunchalar. (2005). 2020 yil 8 fevralda olingan: files.wor
- Ariza-Mateos, A., Briones, C., Perales, C., Domingo, E., va Gomes, J. (2019).RNK kodlash arxeologiyasi. 2020 yil 7 fevralda olingan: nlm.nih.gov
- Martos, L. (2016) Arxeologiya: madaniyatni tiklash. 2020 yil 6-fevralda olingan: amc.edu.mx
