Najważniejsze formalności

Meldunek. Zameldowanie się w lokalnym urzędzie jest obowiązkowe dopiero po uzyskaniu czasowego lub stałego pozwolenia na pobyt. Urzędników trzeba powiadamiać o każdej przeprowadzce, inaczej można się narazić na grzywnę.

Legalizacja pobytu powyżej 90 dni. Jeśli przyjechałeś na Łotwę z zamiarem pobytu dłuższego niż 90 dni (liczonych w sumie, w ciągu pół roku), masz obowiązek zarejestrowania się w Urzędzie ds. Obywatelstwa i Migracji. Od urzędników otrzymasz zezwolenie na pobyt czasowy (do roku lub na pięć lat), o ile przedstawisz ważny dokument podróży, wypełniony formularz, dwie fotografie oraz - w zależności od celu przebywania na Łotwie – umowę o pracę, kopię zaświadczenia o uruchomieniu firmy, zaświadczenie o rozpoczęciu studiów lub o posiadaniu wystarczających oszczędności.
Co ważne, pozwolenia na pobyt czasowy nie muszą załatwiać pracownicy sezonowi oraz osoby przebywające na Łotwie do 6 miesięcy w ciągu danego roku (licząc od daty pierwszego wjazdu), jeżeli ich celem jest znalezienie pracy.
O zezwolenie na pobyt stały mogą się ubiegać osoby przebywające na terytorium Łotwy nieprzerwanie, tj. nie krócej niż 6 miesięcy w roku kalendarzowym, przez 5 lat na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy.

Formalności przy podejmowaniu pracy. Szukając zatrudnienia, zgłoś się do Łotewskiej Agencji Zatrudnienia. Uzyskasz tam bezpłatną pomoc i informacje, możesz też zostać wpisany na listę bezrobotnych.
Na Łotwie zasadą jest zawieranie umów na piśmie i na czas nieokreślony. Umowa o pracę na czas określony (do dwóch lat) może być stosowana jedynie w przypadkach przewidzianych w prawie pracy i rozporządzeniach łotewskiego rządu.
Każda umowa musi zawierać m.in. informacje o okresie zatrudnienia, miejscu pracy i stanowisku, długości urlopu i wysokości wynagrodzenia. Jedną kopię porozumienia zabierasz do domu, drugą zatrzymuje pracodawca. 

Warunki pracy

Godziny pracy. Na Łotwie pracuje się 40 godzin tygodniowo, osiem godzin dziennie. Nadgodziny są dopuszczalne, jeśli pracodawca i pracownik uzgodnili to na piśmie. Ich liczba nie może przekroczyć 144 godzin w okresie czterech miesięcy. Stawka za pracę w nadgodzinach lub w dzień świąteczny jest o 100 proc. wyższa od standardowej.

Urlop. Pracownicy mają prawo do 4-tygodniowego urlopu wypoczynkowego. Urlopu nie można za bardzo rozdrabniać – jeden okres urlopu musi trwać przynajmniej dwa tygodnie. Prawo do urlopu nabywa się po sześciu miesiącach pracy.

Podatki. Łotwa była jednym z pierwszych krajów w Europie, w którym wprowadzono podatek liniowy od dochodów osobistych. Podstawowa stawka PIT została w ostatnich latach obniżona z 25 do 23 proc., można też korzystać z licznych wyłączeń i ulg. Stawka VAT wynosi 21 proc. (obniżona – 12 proc., dane z 2015 r.). Przedsiębiorstwa płacą 15 proc. podatku.

Zasiłek dla bezrobotnych. Przysługuje osobom, które opłacały składkę ubezpieczenia od bezrobocia przez co najmniej 9 z ostatnich 12 miesięcy. Wysokość świadczenia zależy m.in. od długości zatrudnienia. Np. osoby, które przepracowały od roku do 9 lat otrzymują 50 proc. średniej pensji z okresu zatrudnienia przez 9 miesięcy. Więcej szczegółów w broszurze Eures Polska oraz na stronie łotewskiego Ministerstwa Opieki Społecznej.

Zarobki i koszty życia

Ile można zarobić...
Pensja minimalna w styczniu 2015 r. wynosiła na Łotwie 360 euro (przy kursie 1 euro=4,1 zł daje to 1476 zł) i należała do najmniejszych na Starym Kontynencie. Dla porównania w Polsce najniższe wynagrodzenie wynosiło wówczas 1750 zł. Najlepsze płace na Łotwie otrzymują pracownicy branży finansowej i energetycznej, najsłabiej zarabia się w handlu i gastronomii. W marcu 2014 r. średnie miesięczne wynagrodzenie Łotyszy wynosiło 742 euro (czyli ok. 3040 zł, w Polsce ok. 3850 zł).

...a ile wydać.
Choć patrząc na łotewskie zarobki wydaje się to niemożliwe, koszty utrzymania na Łotwie są według statystyków wyższe niż w Polsce. Ceny żywności i napojów niealkoholowych siegają 87 proc. unijnej (w Polsce – 62 proc.), a za buty i odzież Łotysze płacą nawet więcej od przeciętnego Europejczyka.
Najdrożej jest w Rydze. Przeciętny czynsz za jednopokojowe mieszkanie wynosi tam od 150 do 300 euro (bez opłat za media). Wynajmujący często żądają zapłacenia za trzy miesiące z góry. Za kilogram mięsa zapłacisz 6 euro, kilogram kurczaka – 4,5 euro, mleko 0,8 euro za litr, a piwo w sklepach – od 1 do 2 euro. W sumie by przeżyć miesiąc na Łotwie będziesz potrzebował co najmniej ok. 350-400 euro (ok. 1400-1700 zł).

Na swoim - czyli jak założyć firmę

Własna działalność. Swój biznes na Łotwie możesz uruchomić na podobnych zasadach jak Łotysze. Jednoosobową działalność zgłosić musisz do Łotewskiego Rejestru Przedsiębiorstw, jeśli roczny obrót przekroczy 284,6 tys. euro. Obowiązek ten ciąży na tobie również w przypadku, gdy zatrudnisz w swej firmie więcej niż 5 osób, a jej roczny obrót przekroczy 28,5 tys. euro. W zgłoszeniu należy podać: imię, nazwisko, kod osobisty (odpowiednik PESEL-u), miejsce zamieszkania, firmę (nazwę), adres siedziby i rodzaj działalności gospodarczej. Standardowa opłata za rejestrację wynosi 70 euro.

Spółki prawa handlowego. By otworzyć większy biznes na Łotwie, konieczne jest zgłoszenie się do Łotewskiego Rejestru Przedsiębiorstw. Do wyboru są: spółka jawna, komandytowa, z ograniczoną odpowiedzialnością (sabiedrība ar ierobežotu atbildību, SIA) i akcyjna (akciju sabiedrība, AS). Zestaw dokumentów niezbędnych do założenia spółki kapitałowej (akcyjnej lub z o.o.) nie różni się znacząco od wymaganego w Polsce. Urzędnikom należy przedstawić m.in. zgłoszenie (w terminie sześciu miesięcy od dnia podpisania umowy założycielskiej), umowę spółki lub statut, dokumenty potwierdzające wniesienie wkładu gotówkowego lub rzeczowego, pisemne zgody członków zarządu i rady nadzorczej, wzory podpisów, adres siedziby, a także potwierdzenie z banku o dokonaniu opłaty skarbowej za rejestrację spółki i opłaty za publikację ogłoszenia w gazecie „Latvijas Vēstnesis"  .
Więcej informacji znajdziesz na stronach Łotewskiej Agencji Inwestycji i Rozwoju oraz w Poradniku Przedsiębiorcy, dostępnym na stronie Ambasady RP w Rydze.

Poszukiwany/poszukiwana

Na Łotwie najwięcej jest ofert pracy dla ochroniarzy, kierowców, handlowców, budowlańców i inżynierów. Stosunkowo łatwo również o zatrudnienie w przetwórstwie rybnym, portach i gospodarstwach leśnych. Kto dobrze zna rosyjski lub łotewski, może też szukać szczęścia w branży finansowej.

Ogólnie jednak sytuacja na łotewskim rynku pracy nie jest najlepsza: bezrobocie na początku 2015 r. sięgało 10,4 proc. (przy średniej w Unii 9,8 proc.), a bezrobocie wśród młodzieży - 19,4 proc.

Praca dla małolata

Na Łotwie zakazane jest zatrudnianie osób poniżej 15. roku życia. Osoby między 15. a 18. rokiem życia mogą pracować nie dłużej niż 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo (łącznie z czasem nauki – jeśli się uczą). Nie wolno im też zostawać w pracy po godzinach ani pracować w nocy. Zabronione jest również zatrudnianie niepełnoletnich w warunkach, które mogą zagrażać ich zdrowiu, bezpieczeństwu i moralności. Co ciekawe, pracownicy w wieku poniżej 18 lat mają prawo do miesięcznego urlopu, w ich przypadku nie stosuje się też okresów próbnych.

Ciekawostki

→ Łotwę wyróżnia stosunkowo hojny system zasiłków rodzinnych. Dodatek na dziecko wypłacany jest aż do ukończenia przez nie drugiego roku życia.
→ Pracodawca na Łotwie zobowiązany jest do wypłacania wynagrodzenia co najmniej dwa razy w miesiącu, chyba że na umowie uzgodniono inaczej.

Info w sieci

Ambasada RP w Rydze
Informator MSZ nt. Łotwy
Biura sieci Eures na Łotwie
Centrum Ochrony Praw Konsumenckich
Państwowa Służba Dochodowa

Oferty pracy

www.workingday.lv
www.cv.lv
www.e-darbs.lv
www.e-work.lv
www.cvmarket.lv
www.manpower.lv
www.eiropersonals.lv
http://www.prime.lv