History of Polish-Lithuanian Commonwealth

Engravings Depicting the Polotsk Campaign in 1579 as a Homogeneous Cartographic Composition Th e paper presents seven plans of fortresses (Polotsk, Sokil, Kazyany, Krasne, Turovla, Susza and Sitno) and a map of the principality of Polotsk by Stanisław Pachołowiecki. Th e analysis indicates that plans of fortifi cations and hydrogeologic conditions were integrated into a previously existing operational map of the principality of Polotsk. Th erefore, eight printed maps and plans constitute a joint work that was uniformly fi nished by one author (Stanisław Pachołowiecki or Giovanni Battista Cavalieri). Th e map of the principality of Polotsk features Russian fortifi ca-tions in the form of two-dimensional projections. Th e strongholds were depicted in a reliable manner, both in terms of shape and the number of towers. Such a representation of settlement symbols was an innovative solution in Renaissance carto g-raphy. Not until the 17 th century were such means known and they did not appear on a broader scale until the 1730s.

The article contains a legal analysis of the property relations resulting from the marriage of Jan Klemens Branicki to Katarzyna Barbara Radziwiłł. The events here depicted reveal that the economic success of an aristocratic family to a large extent consisted in a skilful construction of the prenuptial agreement and later in enforcing its fulfilment.

A hypothesis of historiography of the Reformation that Lukasz Markowicz, the burgomaster
of Vilnius, was the author of the Polish Arianistic book published in Gardinas
in 1564–1566 is analysed. After discussing the arguments of other authors, a
conclusion that the mentioned hypothesis is unsound is drawn. It is not mentioned in
the verses of Pedro Ruiz de Moros that the Voight of Vilnius, Augustinus Meleski
Rotundus, and Lukasz Markowicz would be discussing in the books or about the
books. The saying “supplicum libelum” found in the letters should be translated as
“to make an oral request” and not as “a book”. This conclusion doesn’t mean that
Lukasz Markowicz was not able to write a book. It would be useful to explore
Lukasz Markowicz’s level of education and his conflict with the government of Vilnius.

Polish translation of the opening part of Book One of Goslicius' De optimo Senatore (1568).
In O senatorze doskonałym studia. Prace upamiętniające postać i twórczość Wawrzyńca Goślickiego pod redakcja Aleksandra Stępkowskiego (Warszawa: Kancelaria Senatu, 2007) p.216-226

Temčinas S., Języki kultury ruskiej w Pierwszej Przeczypospolitej, in Kuczyńska M. (ed.), Między Wschodem a Zachodem: Prawosławie i unia, Warszawa, 2017 (Kultura Pierwszej Przeczypospolitej w dialogu z Europą: hermeneutyka wartości, t. 11), s. 81–120.

Ульянов О.Г. Оружие «московского дела» в событиях русско-польской войны 1654-1667 годов (по данным описей Государевой оружейной казны) // Война и оружие: Новые исследования и материалы. Труды Третьей международной научно-практической конференции 16-18 мая 2012 г. СПб., 2012. Ч. III. C. 304-320.

http://books.reenactor.ru/?bookid=1925

The article examines one kind of medical services, i.e. pharmaceutical services, in 16th century Vilnius. It uses various sources, among which Lithuanian Metrica entries predominate. It establishes that two main groups of pharmacists operated in the city from 1522 to 1602: pharmacists who were Vilnius residents and the pharmacists of the king and magnates who moved to the city. In all, no less than 31 pharmacists offered their services to 16th century city residents. At one time city residents could expect the services of from 2 (at the beginning of the century) to 4 -5 (in the second half of the 16th century) pharmacists who were Vilnius residents. It presents thumbnail biographies of representatives of this profession. These biographies describe both groups of pharmacists working in the city through the social aspect. According to their social origin almost all the pharmacists who were Vilnius city residents were urbanites. Foreigners, i.e. Poles and Germans, occupied dominant positions among them. According to the amassed wealth, 16th century Vilnius pharmacists were among the city's richer residents. Knowledge of professional pharmacist activities is fairly poor. It is known that they prepared medicines in accordance with doctors' prescriptions and that they were assisted in this work by apprentices - journeyman pharmacists. This makes their activities similar to a guild organisation. Vilnius pharmacists lived and founded their pharmacies in the city's centre, mostly on Pilies - Didžioji Street. The article revises statements about the oldest pharmacy in Vilnius. Statements established in historiography about the royal pharmacy that relocated from Poland to Vilnius in 1506 are not reliable. But between 1506-1509 Sigismund the Old did actually buy a lot in order to erect a pharmacy in Vilnius. This is the first definite fact connected with the oldest pharmacy. In addition, between 1510 and 1521 another pharmacy founded by Vilnius Palatine Mikalojus Radvila operated in the city.

Opracowanie jest oparte o najstarsze zachowane instrukcje polskie szermierki wojskowej. Omówiono też ewolucję szermierki staropolskiej tzw. sztuki krzyżowej jaka stopniowo zachodziła w drugiej połowie XVIII wieku. Publikacja opowiada również o reformie kawalerii polskiej w drugiej połowie XVIII wieku i transformacji chorągwi husarskich i pancernych w brygady kawalerii narodowej. W książce opisany jest proces szkolenia polskich rekrutów jazdy z końca XVIII wieku oraz realia ich życia w koszarach. Czytelnik towarzyszy również polskim kawalerzystom podczas potyczek i bitew w czasie wojny z Rosją w 1792. Dla pełniejszego obrazu epoki w książce wykorzystano też kilkanaście pamiętników polskich weteranów walczących w wojnie o obronę Konstytucji 3 Maja. Publikacja stanowi swego rodzaju nowość na polskim rynku wydawniczym. Zamysłem autora było pokazanie techniki użycia broni w drugiej połowie XVIII wieku oraz przedstawienie realiów taktyki walk polskich kawalerzystów w konflikcie z Rosją. Do opracowania dodano ponad 60 rysunków przedstawiających tzw. akcje szermiercze, mapy z opisem bitew wojny z Rosją 1792 oraz liczne, rzadkie ilustracje i obrazy z epoki. Całą książkę (e-booka) można znaleźć tu: https://1ct.eu/Zdby

Wybór Stefana Batorego na tron Rzeczypospolitej utorował drogę do kariery także członkom jego rodziny. Po niespodziewanej śmierci króla jego ambitne plany usiłowało zrealizować czterech bratanków, przede wszystkim zaś Andrzej, uważany za duchowego spadkobiercę stryja. Jako kardynał musiał wypełniać zadania stawiane przed nim przez Kościół, jednocześnie za pomocą zawiłych rozgrywek usiłował bronić interesów Batorych i jedności rodu, mając przeciw sobie Habsburgów, Szwecję i Moskwę.

У першай палове XVII ст. баяры складалі адну з груп насельніцтва ў маёнтку Старыца Капыльскага княства. У адрозненне ад зямян, яны не неслі ваеннай службы, а за карыстанне зямлёй плацілі чынш і выдавалі мёд на патрэбы маёнткавай гаспадаркі. Аднак пасля вайны 1654–1667 гг. баярская грамада ўвайшла ў склад зямянскай супольнасці. Пры гэтым жыхары некаторых былых баярскіх паселішчаў (Шылаўшчына), якія раней атрымалі зямянскі статус, ужо нічым не адрозніваліся ад традыцыйных зямян, у той час як для іншых баярскіх вёсак (Баркаўцы, Сычаўцы) пэўныя асаблівасці захоўваліся. Перш за ўсё, баярская адметнасць праяўлялася ў захаванні мядовай даніны, якая асобна патрабавалася ад жыхароў Баркаўцоў і Сычаўцоў да канца XVII ст. У XVIII ст. адрозненні, якія вылучалі былых баяр, сышлі ў нябыт. Жыхары Баркаўцоў і Сычаўцоў пачалі несці ваенную службу нароўні з іншымі зямянамі, таксама страціў значэнне абавязак выдачы імі мёду на карысць двара.

Recent years have seen the flourishing of research on Lithuanian Kabbalists in the nineteenth and twentieth centuries, to the point that some scholars speak of a defined and delineated stream of Kabbalah, a school unto itself dubbed "Lithuanian Kabbalah." Such scholars include within this stream all those who saw the Vilna Gaon as their teacher in Kabbalah (parallel to the position of the Baal Shem Tov in Hasidism) and they ascribe to it such fixed categories as its "Articles of Faith." In their conception, this stream was part and parcel of the broader and well-known nationalist-messianic current that had its source, supposedly, in the Vilna Gaon himself; this current reached its full fruition in the twentieth century, and so too has the smaller stream within it, now a clearly defined "school," developed in various ways until the present. As if this were not enough, scholars have joined the later ideological trend which seeks to revise the history of Jewish settlement in the Land of Israel in the nineteenth and twentieth centuries in a decidedly messianic way, presenting it in a continuous line from the Vilna Gaon to the emergence of Zionism and then to the founding of the State of Israel. Again, the Vilna Gaon is not merely presented as a "herald" of Zionism but as one who encoded within his Torah the secret of redemption, the beginning of which, apparently, we are witnessing today. The article conducts a critical analysis of the concept of "Lithuanian Kabbalah," and uses as its case study the life and teachings of Rabbi Shimon Tsvi Horowitz.


בשנים האחרונות צומח ועולה מחקר סביב למקובלים בני ליטא במאות התשע עשרה והעשרים, עד שיש כאלו המדברים על זרם מוגדר ומובחן, אסכולה בפני עצמה, המכונה 'קבלה ליטאית'. בתוך זרם זה כוללים את כל אלו שראו בגר"א את מורם בקבלה, כמעין בעש"ט לחסידות, ומונים קטגוריות מקובעות של 'עיקרי אמונה' של אותו זרם הרוכב על מהלך משיחי ולאומי ידוע שמקורו כביכול בגר"א עצמו והגיע לגמר בישולו במאה העשרים. עד שנוצר בעיני כמה חוקרים מעין 'חוג' ברור ומוגדר שמתגלגל באופנים שונים עד לימינו. אם לא די בכך, הרי שהמדברים על אותו זרם קבלי רוכבים למעשה על קו אידיאולוגי מאוחר שבא לפרש מחדש את ההיסטוריה של היישוב היהודי בארץ ישראל במאה התשע עשרה ברוח משיחית וליצור מעין המשכיות מימי הגר"א עד להופעתה של הציונות ולמאורעות שהתרחשו עם הקמת מדינת ישראל. שוב אין הגר"א מצטייר רק כ'מבשר' הציונות אלא כמי שצפן בתורתו את סוד הגאולה שאנו עומדים לכאורה בפתחה. המאמר עוסק בניתוח ביקורתי של המשוג "קבלת ליטאית" וכמקרה מבחן יש כאן דיון בדרכו של ר' שמעון צבי הורביץ

A könyv fülszövege:
Ma Magyarországon az 1657. év talán még az érettségizett olvasók számára is csupán egy a szinte biztosan feledésre ítélt-sok-sok évszám közül a középiskolai tankönyvekből. Az Erdély múltjában tájékozottabb olvasók – és mindenekelőtt az erdélyi és partiumi magyarság – számára ugyanakkor ez az évszám alighanem az Erdélyi Fejedelemség történetének egyik legnagyobb jelentőségű dátuma.
Az ebben az évben lejátszódó tragikus eseményeket Csorba Dávid történész joggal nevezte az "Erdélyi Fejedelemség Mohácsának". A korabeli értelmezések szerint az erdélyi hadsereg ez évi lengyelországi fogságba esése nyitotta meg – s ikonikus módon meg is jelölte – az 1657-1662 közötti időszakot.
Ezzel kezdődött Erdély "fatális" éveinek sora, amikor öt év alatt öt fejedelem került trónra, s közülük három is erőszakos halállal hunyt el. Az utókor szemében ezzel az évvel vette kezdetét Erdély "haldoklása", amikor rövid idő alatt nem maradt talpalatnyi föld sem az országban, amit ne pusztított volna el módszeresen az ellenség. Elveszett a fejedelemség területének közel ötöd része, s ez volt az az idő, amikor több százezres nagyságrendben hurcolhatták rabságba a fejedelemség alattvalóit. Így ez a rövid időszak alighanem maradandó demográfia nyomokat hagyott a Kárpát-medencei magyarság történetében.

"""Fragment wstępu:

Pomniki mają wielką moc. W odróżnieniu od malarstwa czy grafiki, z którymi nie musimy się zetknąć, mogąc przejść przez całe życie bez konieczności jakiejkolwiek interakcji, z pomnikami stykamy się, nawet mimowolnie. W dodatku praktycznie każdy w trakcie swojego życia musi zająć w sprawie pomnika jakieś stanowisko. Może nim być złośliwy komentarz, pochwała, negacja, dowcip, uczucie rozczarowania bądź zachwyt. Pozornie tylko niezauważane są, trwają w naszej rzeczywistości i domagają się uwagi.
Pomniki przechowują pamięć – „pamiętają”. Są też „pamiątką” po przeszłości, świadectwem pozostawianym kolejnym pokoleniom przez żyjących wcześniej. Pomniki mówią o bohaterstwie, tragedii, zwycięstwie i klęsce. Stawiają na piedestale postać ważną, która swoim życiem bądź konkretnym czynem może dawać przykład innym. W pomnikach przeglądamy się też jak w lustrze: to, co stawiamy na naszych placach i przy ulicach bardzo wiele mówi o nas – systemie i hierarchii wartości, smaku artystycznym, wyczuleniu na konkretne wątki ideowe i historyczne. Dlatego też każda fałszywa nuta w pomniku jest z taką łatwością wychwytywana przez żyjącą obok niego społeczność. Bardzo często tutaj tkwią przyczyny niszczenia lub pogardzania tymi obiektami. Jednocześnie, zbyt często wpadamy w pułapkę języka, w którym pomnikiem nazywamy starą budowlę („pomnik historii”), kilkusetletnie drzewo („pomnik przyrody”) lub nagrobek („pomnik nagrobny”). Być może to jest przyczyną, dla której wiele osób zadowalać będzie „pomnik” mający formę kamienia z przytwierdzoną do lica, grawerowaną laserowo tabliczką, albo podniesiona do pionu wypolerowana płyta z napisem, jakby przeniesiona z cmentarza.
Lubelski zespół pomników nie zachwyca. Mimo, że należą do niego pojedyncze dzieła mające znaczenie dla całokształtu współczesnej sztuki tworzonej w Polsce (pomnik Eksterminacji Żydów, Pomnik Ofiar Majdanka czy wreszcie „Homagium” z dziedzińca KUL), w ogólnym wrażeniu nie sposób oprzeć się uczuciu rozczarowania i niedosytu. Szczególnie w ostatnich latach,  po przełomie roku 1989 nastąpił proces widoczny w całym kraju oraz innych dawnych „ludowych republikach”, wiążący się z często zbyt pospiesznym uzupełnianiem braków w substancji pomnikowej oraz realizacjami rzeźbiarskimi w przestrzeni publicznej. Lublin ominął co prawda los Łodzi, radośnie ozdabianej odlanymi z brązu figurkami, będącymi efektem pomysłów tandemu twórczego Marcela Szytenchelma i Roberta Sobocińskiego, jednak charakterystyczna twórczość Witolda Marcewicza, mimo wszystkich swoich ideowych plusów, kładzie się wyraźnym cieniem na zbiorze lubelskich pomników.
(...)"""

Бойко-Гагарин А.С. Фальшивые монеты в денежном обращении южных земель ВКЛ во время правления князя Витовта Кейстутовича и технологии их производства // Numizmatikos rinkiniai: istorines Lietuvos ir su ja susijusiu saliu paveldas. Vilnius: Lietuvos nacionalinis muziejus, 2015.  – р. 219-231.

В данной статье нами комплексно рассмотрены фальшивые монеты, обращав-
шиеся на денежном рынке южных земель Великого княжества Литовского (да-
лее – ВКЛ) в период правления великого князя Витовта Кейстутовича (1392–1430).
Типы исследуемых фальшивых монет определены в качестве подделок наиболее
часто встречающихся монетных прототипов на денежном рынке южнолитовских
земель в конце XIV – середине XV в.


Forged Coins in the Monetary Circulation of the Southern Lands of the Grand
Duchy of Lithuania Under Vytautas’s Rule and Their Production Techniques.
The author of the presentation analyses coins forged by private individuals, which were in circulation
in the southern lands of the Grand Duchy of Lithuania (GDL) in the period of Vytautas’s
rule.

The History of the Concept ‘Polish Versailles’, Namely the Verbal Image of the World

The article presents the circumstance of creating and applying the concept ‘Polish Versailles’ outside the Polish-Lithuanian Commonwealth. In Białystok, Jan Klemens Branicki created one of the most interesting palace and garden ensembles in 18th-century Europe. The phrase appeared for the first time in German-speaking press in 1752. Despite dozens, and if not hundreds of opportunities of recording sumptuous ceremonies held by Jan Klemens Branicki, the European elites became acquainted with the appearance of Hetman’s residence thanks to the book by Jean-Baptiste Chappe d’Auteroche published in 1768. The physicist described his 1761 trip, when heading for Tobolsk, he stopped only for several hours on the way in Białystok, and he visited the palace and the gardens. The facility was elevated to the rank of the most important palace and garden ensembles in the map of the Polish-Lithuanian Commonwealth published in 1772 by Giovanni Rizzi-Zannoni. Quite exceptional in this respect was the encyclopaedic publication of Anton Friedrich Büsching from 1754 who began endorsing the concept Polnische Versailles.
At that time, under Izabela Branicka the palace was living its decline, while the sale of Białystok to Alexander I of Russia only slowed down the deterioration process. Büsching, the promoter of the description, verified his opinion in 1786, and stopped applying the concept. The symbol, written down in many popular books, however, survived, and was copied by numerous subsequent artists throughout the whole of the 19th century. The consequence was the clash of travellers’ expectations with the grim realities, this exemplified by the 1814 experience of Casimir Stanislas d’Arpentigny. Such a situation yielded the saying Similar like Białystok and Versailles, applied to describe two totally incongruous elements.

Ця книга відкриває дослідження братовбивчої стихії, яка переслідувала східнослов’янську історію, і намагається сформулювати імпровізований договір, спрямований на стримування цього елемента, який уже є відповідальним за загибель мільйонів українців.

Praca omawia sytuację wewnętrzną w Rzeczypospolitej w latach 1587-1589. Wówczas po rozdwojeniu sejmu elekcyjnego i wojnie między Zygmuntem Wazą a Maksymilianem Habsburgiem, tron polski zdobył królewicz szwedzki.
Pierwsze lata panowania Zygmunta III stanowią okres bardzo istotny w dziejach dawnej Rzeczypospolitej. Decydując o wyborze przedziału chronologicznego kierowałem się sytuacją wewnętrzną w Koronie. Stąd pierwszą cezurę wyznacza podwójna elekcja na polach pod Warszawą, gdzie dokonano wyboru Zygmunta Wazy i arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. W wyniku tego, doszło do wojny o tron między zwolennikami obydwu elektów. Natomiast drugą cezurę wyznacza sejm 1589 r., który jako pierwszy w naszych dziejach zyskał miano pacyfikacyjnego. Ustabilizował on sytuację wewnętrzną w Rzeczypospolitej, przywracając stronników Habsburga do życia publicznego.
Podjęta problematyka wpisuje się w szeroki nurt badań nad parlamentaryzmem i życiem politycznym Rzeczypospolitej. Nie ulega wątpliwości, że sejm pozostawał najważniejszą instytucją życia publicznego w państwie polsko-litewskim, stanowiącą prawo pospolite.
Pierwszy rozdział pracy omawia skutki rozerwania sejmu elekcyjnego oraz sejmiki poelekcyjne. Dokonuję w nim analizy akt sejmikowych, przebiegu zjazdów szlacheckich i wpływu liderów życia politycznego na ich postanowienia. W toku badań nad tymi zagadnieniami udało się uwypuklić stanowisko szlachty wobec nominacji dwóch elektów. Większość szlachty uznała wybór arcyksięcia Maksymiliana za nielegalny i uczyniony wbrew większości. Wobec tego sejmiki w Koronie poparły Zygmunta Wazę. W celu wsparcia królewicza szwedzkiego szlachta przedsięwzięła określone działania, w postaci zaciągów powiatowych bądź pospolitego ruszenia. W celu zabezpieczenia ziem i województw na wypadek walk z oddziałami arcyksięcia, szlachta podjęła na sejmikach i zjazdach decyzje o ich obronie.
Neutralność i sprzeciw na polach elekcyjnych wyraziła za to szlachta województwa ruskiego, domagając się anulowania postanowień wyborczych. W obawie przed najazdami tatarskimi, ale także chcąc wpłynąć w poważniejszym stopniu na decyzje sejmu koronacyjnego, Rusini zawiązali konfederację. Przez dłuższy czas do wydarzeń w Polsce oficjalnie dystansowało się Wielkie Księstwo Litewskie, jednak po porażce Habsburga pod Krakowem, było skłonne uznać Zygmunta pod pewnymi warunkami.
W kolejnym rozdziale omawiam sejm koronacyjny Zygmunta III. Podjęto wówczas ważkie decyzje. Rozpoznałem działalność parlamentu zarówno w zakresie polityki wewnętrznej – zatwierdzenia praw i przywilejów, określenie działań wobec zagrożeń zewnętrznych oraz wewnętrznych, dorobku ustawodawczego, jak i zagranicznej – wysłanie poselstw do państw europejskich z wiadomością o unormowaniu władzy w Rzeczypospolitej, przedłużeniu obowiązujących rozejmów. Należy podkreślić, że w wielu aspektach sejm koronacyjny stanowił istotną  cezurę. Przede wszystkim zamykał okres burzliwego interregnum po śmierci Batorego. Ponadto podjął szereg istotnych decyzji, wyznaczając kierunki postępowania króla i Rzeczypospolitej. Za główne z nich należy uznać: dążenie do zawarcia pokoju z Habsburgami i uspokojenie wewnętrznych nastrojów w kraju. Z pewnością sejm ten okazał się bardzo istotny z punktu widzenia relacji Korony z Wielkim Księstwem Litewskim, które znalazły się w największym impasie od czasów unii lubelskiej.
W dalszej części pracy odtworzyłem działalność króla, senatorów oraz szlachty, w okresie wypełnionym trzema konwokacjami senatu i sejmikami deputackimi. Zamknięcie sejmu koronacyjnego i zwycięstwo hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego pod Byczyną, oznaczały de facto ukształtowanie nowego układu sił w Koronie. Przejawiło się to dekompozycją stronnictwa Zborowskich, a co za tym idzie wzmocnieniem „zamoyszczyków”. W rozdziale trzecim szukam więc odpowiedzi na pytanie, jaki był stosunek głównych graczy politycznych wobec ówczesnej sytuacji politycznej państwa, po klęsce arcyksięcia Maksymiliana. Odtwarzam przebieg i rezultaty konwokacji senatu z Piotrkowa oraz Lublina. W ten sposób udało się postawić tezę, że część senatorów nie akceptowała pozycji kanclerza, również młody król próbował ograniczyć hegemonię ministra, jednak bez powodzenia. Niemniej na wspólnych konwokacjach w Koronie udało mu się wypracować jednolite stanowisko wobec rokowań z „domem rakuskim”.
W tym rozdziale odnoszę się ponadto do sytuacji w Wielkim Księstwie Litewskim oraz relacji elit litewskich z Zygmuntem III. Stąd bardzo ważny okazał się zjazd w Brześciu, który chociaż rozczarował króla, w odniesieniu do uchwalenia podatku na Litwie oraz udziału senatorów Wielkiego Księstwa w rokowaniach z Habsburgami, to umożliwił mu nawiązanie współpracy z nieświeską linią Radziwiłłów.
W pracy dokonałem także rekonstrukcji obrad sejmu 1589 r., który stał się epilogiem rozdwojonej elekcji. Temu zagadnieniu poświęciłem czwarty i zarazem ostatni rozdział. Parlament zatwierdził pokój z Habsburgami i ogłosił amnestię dla zwolenników arcyksięcia. Uchwalił szereg ważnych konstytucji dotyczących głównie unifikacji terytorialnej oraz prawno-sądowniczej. Odnosiło się to w pierwszej kolejności do Inflant, których miejsce w państwie polsko-litewskim zostało uregulowane oddzielnymi uchwałami; a w drugiej do województw południowo-wschodnich i Prus Królewskich, włączonych do Trybunału Koronnego. Sejm ten podjął także pierwsze decyzje o wydzieleniu skarbu nadwornego oraz utworzył Ordynację Zamojską. Istotny jest fakt, że w czasie sejmu pacyfikacyjnego próbowano uchwalić egzekucję konfederacji warszawskiej, co stanowiło kontynuację burzliwych dyskusji z okresu koronacji. Sejm był także areną nieudanych finalnie rozmów o reformę elekcji viritim.
W rozdziałach drugim, trzecim i czwartym, odnoszę się także do polityki rozdawniczej i nominacyjnej Zygmunta III. Szukam odpowiedzi na pytanie, czy młody król posiadał możliwości prowadzenia niezależnej polityki personalnej, czy też był ograniczony dominującą pozycją Zamoyskiego w Koronie i Radziwiłłów birżańskich na Litwie. Podczas skrupulatnej analizy nadań okazało się, że większość urzędów i królewszczyzn w Koronie trafiła w ręce ludzi powiązanych z kanclerzem. Jednakże w kilku istotnych przypadkach królowi udało się dokonać awansów dla osób, które mu odpowiadały i mogły stanowić oparcie dla jego rządów. W pierwszym roku panowania Zygmunta III duży wpływ na obsadę wakansów litewskich miał Krzysztof Radziwiłł „Piorun”. Niemniej i tutaj monarcha dokonał kilku nadań dla przedstawicieli kilku rodów, które w przyszłości mogły stać się zalążkiem stronnictwa regalistycznego. Prześledzenie nadań z tego okresu w połączeniu z sytuacją polityczną pozwala wysunąć wniosek, że król nie mógł i nie chciał na dłuższą metę zaakceptować dominującej pozycji Zamoyskiego i Radziwiłła.
W pracy wykorzystałem głównie dokumentację obrazującą aktywność króla, senatorów i szlachty. Badałem materiały związane z działalnością polityczną. przede wszystkim korespondencję, rozmaite dokumenty i pisma mające charakter publiczny (wychodzące z kancelarii królewskiej, projekty sejmowe, akta sejmikowe). Rozpoznałem materiały rękopiśmienne z polskich zasobów: Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie, Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Narodowego w Krakowie, Archiwum Państwowego w Gdańsku, Archiwum Państwowego w Lublinie, Biblioteki ks. Czartoryskich w Krakowie, Biblioteki PAU-PAN w Krakowie, Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, Biblioteki PAN w Kórniku, Biblioteki Narodowej w Warszawie, Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu; z zagranicznych: Archivio Segreto Vaticano w Rzymie, Haus-, Hof- und Staatsarchiv we Wiedniu, Центральний Державний Історичний Архів України we Lwowie,  Львівська національна наукова бібліотека України ім. В. Стефаника oraz polonika z AGAD. W pracy wykorzystałem również edycje źródłowe i stare druki; w znacznej mierze były to zbiory korespondencji, kroniki, pamiętniki, konstytucje sejmowe, dziełka propagandowe, poezja okolicznościowa i pisma polityczne.
Głównym celem pracy było zweryfikowanie tez starszej historiografii o początkach rządów Zygmunta III w Rzeczypospolitej. Z jednej strony dominuje pogląd o nieudolności tego króla, jego niechęci do poddanych, odpowiedzialności za złe relacje z częścią elity senatorsko-dygnitarskiej oraz lekceważenie przez monarchę szlachty. Z drugiej strony, zarzuca się właśnie szlachcie obojętność wobec toczonych sporów. Opinie te, rozpropagowane 90 lat temu w książce Kazimierza Lepszego, Walka stronnictw w pierwszych latach panowania Zygmunta III, Kraków 1929, opierały się na bardzo ograniczonej bazie źródłowej, a mimo tego wciąż się utrzymują.
Szczegółowa analiza materiału źródłowego pozwoliła ustalić szereg nowych faktów, a także postawić nowe hipotezy i tezy. Poszerza to naszą wiedzę odnośnie biografii poszczególnych osób, genezy i znaczenia dorobku ustawodawczego sejmów, w końcu przebiegu oraz postanowień sejmików, zjazdów oraz konwokacji senatu z lat 1587–1589.

Темчин С.Ю., Арабский «Танвир аль-микбас мин тафсир Ибн Аббас» как источник польского перевода Корана по рукописям литовских татар XVII–XX вв.: суры 1-я (Аль-Фатиха) и 36-я (Йа Син), in Krajewska M., Kulwicka-Kamińska J., Szulc A. (eds.), Święte księgi judaizmu, chrześcijaństwa i islamu w słowiańskim kręgu kulturowym, t. 1: Księgi wyznawców islamu. Kitabistyka, Toruń, 2016, s. 95–119.

В этом сообщении мы описываем те ранее не изученные разновидности монет Великого княжества Литовского, которые нам удалось обнаружить в процессе изучения нумизматики и знакомства с частными коллекциями и материалами интернет ресурсов в Украине и Беларуси, в Литве и Польше.

This article tells about the new unpublished types of the coins of the Grand Duchy of Lithuania which we have founded during the learn of the private collections and the Internet resources in Ukraine, Belarus, Lithuania and Poland.

Coalition wars of European states with the Ottoman Empire of the Coalition wars of European states against the Ottoman Empire of the late XVIIth century were the last period of Turkish expansion to the West Europe. Just then the talent of Jan Sobieski was most discovered as a diplomat and commander. As a military commander, Sobieski had the reputation of a brilliant cavalry general, a master of lightning maneuvers and a raid warfare. This experience was gained in the military campaigns of the 60’s and 70’s of the XVIIth century against the right-bank Cossacks of Petro Doroshenko. During the time of Jan Sobieski’s kingship, relations with the Cossacks have changed. In the Cossacks, the king saw a valuable military potential, relevant in the war against Ottomans. The Left-Bank Cossack Hetmanate became a partner of the Holy League. In the military campaigns of the 80’s and 90’s of the XVIIth century the Crown Army and the Hetman Samoilovich and Mazepa army conducted a series of raids against the Turks and Tatars in the area between the Dnieper and the Danube. Many of these military operations were organized and conducted under the rules of the steppe war, in which the Ukrainian Cossacks had considerable experience. Comparison of the Raid War of the Crown Troops and the Cossack Army reveals many common features, for example, in the organization and planning of campaigns, scouting etc. In fact, we can talk about the experience of the Raid War, jointly produced at the Ottoman border of the Rzeczpospolita and Cossack Hetmanate in the time of Jan Sobieski

A collection of documents is the second volume of the manuscript no. 189 compiled by Marcin Goliński, a councilor of Kazimierz near Cracow. This book is preserved in the Manuscript Department of the Vasyl Stefanyk Lviv National Scientific Library. The documents concern the social, political, economic, cultural, and everyday history of Ukraine, the Polish-Lithuanian Commonwealth, and other countries of Central and Eastern Europe in 1650–1653. The main events during this time were the ratification of the Treaty of Zboriv in the Polish-Lithuanian Commonwealth (1650), Hetman Bohdan Khmelnytsky’s Moldavian policy in 1650 and 1652-1653, the Ukrainian-Polish war in early 1651, Berestechko campaign and the conclusion of the Treaty of Bila Tserkva (1651), the battle at Batih (1652), its consequences, Zhvanets campaign (1653), and so forth. The collection contains valuable sources on monetary reform in the Polish-Lithuanian Commonwealth in 1650–1651, the uprising of Aleksander Leon Kostka-Napierski in Poland (1651), the spread of the plague in the Polish-Lithuanian Commonwealth and Ukraine in 1651–1652, diplomatic relations between Ukraine, Poland, Muscovy, Sweden, Transylvania, Moldavia, Wallachia, the Grand Duchy of Lithuania, Crimean Khanate, Ottoman Empire, Holy Roman Empire of the German Nation, and other powers. The documents are divided into charters, edicts, letters of rulers and other officials, ambassadorial instructions, reports, international treaties, diaries or letters of participants in military campaigns, news from different parts of Europe and the Ottoman Empire, Goliński's notes who was the eyewitness of the time, astrological treatises as the evidence of social mentality of the epoch, and so forth.

Інвентарі Меджибізького ключа XVIII ст. документально фіксують демографічний, етносоціальний, урбаністичний, економіко-господарчий та інші аспекти життя та еволюції міста Меджибожа у цей період. Значну частину текстового опису в Інвентарях приділено Меджибізькому замку, який є домінантою магнатської власності в адміністративному ключі. Розглянуті нижче документи дають відповідь на питання про стан та функціональне призначення замку у період володіння Меджибожем родиною Чарторийських, перед влаштуванням у ньому повітового училища. Відомості з Інвентарів дозволяють зробити висновки про наявність або відсутність принципових перебудов замку у цей час, про функціональне призначення приміщень та про особливості локальної топоніміки складових частин замкового комплексу.

Opracowanie jest oparte o najstarsze europejskie instrukcje fechtunku pałaszem i szablą wojskową wydane w latach 1670-1800. Autor w książce koncentruje się głównie na kawalerii Francji ostatnich Burbonów, szwedzkiej kawalerii króla Karola XII, słynnej jeździe pruskich Hohenzollernów, austriackich Habsburgów i rosyjskich Romanowów oraz angielskim formacjom kawaleryjskim. Praca opisuje również proces szkolenia rekrutów jazdy w XVIII wieku, rodzaje i wymiary koni wierzchowych używanych w największych ówczesnych armiach. Czytelnik towarzyszy żołnierzom w czasie trwających XVIII-wiecznych kampanii, w opracowaniu wykorzystano liczne fragmenty wspomnień żołnierzy ale i polskich kawalerzystów służących w obcych armiach. Z dużą dokładnością omówiono też najstarsze europejskie regulaminowe szable i pałasze wojskowe oraz ich typologię. Publikacja stanowi swego rodzaju nowość na polskim rynku wydawniczym. Zamysłem autora było pokazanie techniki użycia broni w XVIII wieku oraz przedstawienie realiów walki kawaleryjskiej w ówczesnych konfliktach zbrojnych. Do opracowania dodano ponad 80 rysunków przedstawiających tzw. akcje szermiercze, mapy z opisem bitew oraz liczne, rzadkie ilustracje i obrazy z epoki. Całą książkę (e-booka) można znaleźć tu: https://1ct.eu/rZwY