Sarawak

Sarawak, het 'land van de neushoornvogels', is de grootste van de dertien staten van Maleisië. Het ligt in het noordwestelijke deel van het eiland Borneo. Terwijl de staten in West-Maleisië voornamelijk Maleis zijn, wonen in Sarawak vooral inheemse stammen met verschillende culturen. Er leven meer dan 25 etnische gemeenschappen, onder wie immigranten uit Indonesië en India, waardoor de staat de meest diverse bevolking van het land heeft. De gewelddadige en kleurrijke geschiedenis van dit gebied zou zo uit een romantisch victoriaans verhaal kunnen komen: een jonge, avontuurlijke Engelsman zeilt naar de wildernis op Borneo, neemt het op tegen piraten en woeste koppensnellers en wordt vervolgens de eerste 'blanke radja' van het land. Door zijn ruige natuur met rotachtige bergen en oerwoud dat driekwart van het land bestrijkt, is sarawak een van de aantrekkelijkste bestemmingen voor een avontuurlijke vakantie. Sarawak ontvangt toeristen op zijn eigen manier, met de nadruk op de rijke stammencultuur en, in mindere mate, zijn koloniale verleden.

Het Sarawak Tourism Year 2003	Het Sarawak Tourism Year 2004

Sarawak werd een staat met eigen bevoegdheden toen de sultan van Brunei het gebied als leengoed overdroeg aan een jonge Englese handelaar, James brooke, die avontuur en fortuin zocht in het Oosten. Geheel toevallig kwam hij naar Sarawak, waar hij hielp een lokale opstand te onderdrukken; als beloning werd hij op 18 september 1842 officieel benoemd tot radja van Sarawak. Hij bestuurde het land goed en zorgde voor stabiliteit door de piraten en koppensnellers te bestrijden. Brooke overleed in 1868 en werd opgevolgd door zijn neef Charles Brooke, die een formele regering installeerde. Terwijl zijn oom zich vooral had beziggehouden met de bestrijding van piraten en de onderdrukking van opstanden van de stammen en de Chinezen, concentreerde Charles zich op de economische ontwikkeling. Radja Charles Brooke overleed in 1917 en zijn tweede zoon, Charles Vyner Brooke, werd de derde en laatste radja van Sarawak. In 1941 bezetten de Japanners het land terwijl Vyner Brooke op vakantie was in Australië, De economische infrastructuur werd grotendeels ontwricht of verwoest. Vier jaar lang leed het land onder wrede onderdrukking en ontberingen. De meeste Europese officieren in Sarawak werden gevangen genomen en geïnterneerd in kampen. Velen overleefden deze hel niet. Na de bevrijding in 1945 besefte radja Brooke dat hij niet genoeg middelen had om het land weer op te bouwen, waarop hij besloot afstand te doen van zijn macht en Sarawak over te dragen aan Groot-Brittannië. Op 1 juli 1946 werd het een Britse kroonkolonie, totdat het in 1963 bij Maleisië werd gevoegd.

Sarawak is met zijn bevolking van 1,7 miljoen zielen en een oppervlakte van 124.450 km² een zeer dunbevolkt gebied. De meeste nederzettingen zijn geconcentreerd in het kustgebied en langs de oevers van de talloze rivieren. De Iban vormen de grootste bevolkingsgroep, gevolgd door de Chinezen en de Maleiers. Enkele inheemse stammen zijn de Kayan en de Kenyah die aan de oever van de Baram en de Rajang wonen. Verder zijn er de Kelabit, rijstboeren in de heuvels van de hooglanden rond Bario, de Bidayuh, in het gebied rond Kuching, de Melanau, de oorspronkelijke kustbewoners van Sarawak en de nomadische Penan. Een aantal van deze stammen deed vroeger aan koppensnellen, maar aan deze praktijken is al tientallen jaren geleden een einde gekomen.

De naam van de hoofdstad van Sarawak betekent 'kat' in het Maleis. Volgens een overlevering is de stad genoemd naar de mata kuching of 'kattenoogboom' (Nephelium malainse, ramboetan) die in overvloed groeit in dit gebied. De stad wordt ook wel 'Kattenstad' genoemd en er is zelfs een kattenmuseum in het nieuwe gemeentehuis in Petra Jaya. Kuching is zo klein, dat u alles te voet kunt verkennen.

Dit museum heeft een van de mooiste etnologische verzamelingen van Zuidoost-Azië, maar ook afdelingen over de natuur en het koloniale verleden van Borneo. In de nieuwe vleugel in Dewan Abdul Razak ziet u modellen van inheemse woningen en ambachtelijke produkten; ook is er een replica van de prehistorische Niah Cave. Het is van maandag tot vrijdag geopend van 9.15 tot 17.30 uur en op zaterdag en zondag van 9.15 tot 18.00 uur. Vrijdag is het gesloten.

Na een korte wandeling door de stad langs de Jalan Tun Haji Openg komt u in het historische centrum. Zonder de tropische hitte en het uiterlijk van de bevolking zou u zich in een Engels stadje kunnen wanen. De erfenis van de Brooke-periode komt onder andere tot uiting in het imposante postkantoor dat in 1931 in renaisancistische stijl werd gebouwd. Het Brooke-embleem van een das met de inscriptie Dum spiro, spero (zolang er leven is, is er hoop) is te zien op het fronton. Recht tegenover het postkantoor staat een paviljoen dat iets weg heeft van een taart met wit suikerglazuur. Vroeger was dit het ziekenhuis. De ronde toren ernaast dateerd van 1886 en deed dienst als apotheek. Op de twee identieke torens hebt u een weids uitzicht. Vermoedelijk wilde de radja ze in geval van nood als wachttorens gebruiken. Aan een klein plein staat het gerechtsgebouw uit 1874. Het is iets boven de grond gebouwd om de kans op schade te verkleinen als de rivier buiten zijn oever trad. Het gerechtsgebouw heeft een klokkentoren met een balkon, van waarop de radja's hun onderdanen toespraken. Voor het gebouw staat een obelisk uit 1924, een gedenkteken voor Charles Brooke.

Aan de overkant van de rivieroever vindt u de vierkante toren, in 1879 gebouwd in laat-renaissancistische stijl. In de tijd van de radja's werd hij gebruikt als fort en soms als balzaal - een wat vreemde combinatie. Een van de mooiste gebouwen uit het Brooke-tijdperk is het Astana (paleis), dat nu de residentie van de gouverneur van Sarawak is. Het paleis, dat in 1870 door radja Charles Brooke werd gebouwd voor zijn bruid Ranee Margaret, staat op een glooiende heuvel aan de noordoever van de rivier de Sarawak en kijkt uit over de Main Bazaar. Het is niet toegankelijk voor het publiek, maar de prachtige tuinen mag u wel bezoeken. Het kasteelachtige Fort Margherita staat vlak bij het Astana, het is genoemd naar en ontworpen door Ranee Margaret en werd in 1879 gebouwd op een strategische positie op een heuvel met uitzicht op de rivier. Nu is er een politiemuseum gevestigd, waar een tentoonstelling is met vuurwapens die in beslag zijn genomen van misdadigers en guerrilla-strijders, en er is een verzameling schedels uit de tijd dat de Iban zich nog bezighielden met koppensnellen.

Langs de rivier staan de oudste Chinese koopmanshuizen van het land; u kunt er een fascinerende wandeling maken door het smalle straatje dat erlangs loopt. Het bureau voor toeristeninformatie van Sarawak is hier ook gevestigd. Verderop, bij de Jalan Gambier, staat een aantal vervallen koopmanshuizen van Indiase handelaren, waar voornamelijk specerijen te koop zijn. Daartussendoor loopt een smal steegje naar een van de oudste moskeëen van het land. Hij werd halverwege de 19de eeuw gebouwd door Indiase moslims. In de Indiase textielwinkels in deze straat zijn zijde en andere fijne stoffen te koop. Hij komt uit op de Jalan India, die vrij is van gemotoriseerd verkeer. Hier kunt u prachtige stoffen kopen; afdingen wordt verwacht. Als u verder loopt tot het eind van de Jalan India, komt u op de markt bij het busstation en de taxistandplaats. Dit is het oudste plein van de stad; u vind er een aantal eettentjes. Tegenover de Main Bazaar loopt een promenade langs het water. De vroeger vervallen rivieroever is nu veranderd in een prachtige laan met fonteinen, tuinen, eettentjes, restaurants en een amfitheater.

Op de oever van de Sarawak vlak bij de markt op de Jalan Mesjid staat de prachtige State Mosque, die in 1968 werd gebouwd op de plek waar vroeger een houten moskee stond. Daarvoor ligt de islamitische begraafplaats. Helemaal aan het eind van de Main Bazaar ziet u het belangrijkste Chinese religieuze centrum: de Tua Pek Kong-tempel. Hij dateerd van 1876 en staat op een heuvel bij de rivier. Het opzichtige bouwwerk heeft felrode muren en een blauw dak, dat rijk is versierd met mythologische figuren. De tempel is bekend om de Wang Kang-viering ter nagedachtenis aan de doden.

Er zijn twee strandhotels op drie kwartier rijden van het centrum van Kuching: het Damai Beach Resort en het Santubong Resort. Het eerste, een vakantieoord met vier sterren van internationale allure, heeft zijn eigen privéstrand. Gasten van Holliday Inn Kuching mogen gebruik maken van de faciliteiten, maar moeten dat van tevoren wel aanmelden bij het hotel. Het kleinere Santubong Resort is een nieuwer gebouw dat meer gericht is op de lokale markt. Ertegenover ligt een golfbaan met 18 holes. Wie behoefte heeft aan een meer landelijke omgeving, kan naar Camp Pernai gaan. Het ligt enkele minuten lopen van Damai Beach en er worden veel activiteiten georganiseerd, zoals trektochten door het oerwoud, bergbeklimmen, expedities door het hele land, nachtwandelingen en watersporten.

Deze toeristische attractie vlak bij het Damai Beach Resort mag u niet missen. Het Sarawak Cultural Village is 7 ha groot en bestaat uit zeven representatieve inheemse huizen: longhouses van de Bidayuh, Iban en Orang Ulu, een hut van de Penan, een prachtig traditioneel houten huis van de Melanau (het enige in zijn soort dat nog bestaat), een Maleis huis en een Chinese boerderij. Elke etnische groep is vertegenwoordigd door handwerklieden die hun vaardigheden demonstreren. In het dorp staan een restaurant, souvenirwinkels en een theater waar elke dag om 14.00 uur dansen uit Sarawak worden uitgevoerd onder begeleiding van traditionele muziekinstrumenten. Mini Sarawak is dagelijks geopend vanaf 9.00 tot 17.30 uur.

Het eerste nationale park van Sarawak ligt op 37 km van Kuching.De kustlijn is bezaaid met prachtige inhammen en vreemde rotsformaties. De flora is bijzonder afwisselend en voor toeristen is een aantal paden door het oerwoud aangelegd. U kunt er onder andere neusapen, baardzwijnen, enorme varanen en makaken zien. Deze laatste hebben er een handje van om spullen en voedsel die onbewaakt op het strand zijn achtergelaten weg te pikken. Oppassen dus! In Bako zijn eenvoudige vakantiehuisjes te huur en er is een kleine winkel waar u groente en Maleis eten kunt kopen. Toestemming om het park te bezoeken, kunt u krijgen bij het kantoor voor toeristeninformatie van Sarawak op de Main Bazaar, of bij de vertrekplaats van de boten in Bako.

Bezoeken aan een longhouse worden georganiseerd door lokale reisorganisaties die het transport, een gids en een verblijf in een longhouse regelen. Als u de reis op eigen gelegenheid wilt maken, kan dat flink in de papieren lopen, aangezien u uw eigen boot moet huren. Bij de rivier de Skrang en in de buurt van Lemanak en Ulu Ai zijn enkele longhouses die bezoekers ontvangen. Al deze plaatsen liggen ongeveer acht uur reizen per auto en boot van Kuching. De meeste reisorganisaties zorgen voor onderdak in een rest house in de buurt van het longhouse.

Als u een longhouse bezoekt, dient u te beseffen dat u te gast bent en moet u respect tonen voor de gewoonten van de stamleden. Trek altijd uw schoenen uit als u een longhouse betreedt en weiger nooit de traditionele tuak (rijstwijn), ook als u geen alcohol gebruikt; een klein slokje is al voldoende. Hier hebt u de mogelijkheid om in contact te komen met voormalige koppensnellers - wat te zien is aan de tatoeages op hun knokkels en keel: het kenteken van een strijder. In sommige longhouses worden 's avonds traditionele dansen uitgevoerd. Uw gastheren zullen het op prijs stellen wanneer u meedoet met het dansen en plezier maken. Het is de gewoonte kleine geschenken mee te nemen voor de kinderen en sigaretten voor de volwassenen. Spullen als schoolschriften, pannen en potloden worden bijzonder gewaardeerd. Als u van plan bent een longhouse te bezoeken, wees dan voorbereid op ontberingen. Zowel het verblijf in het longhouse als de schoonheid van het landschap onderweg maken deze tocht evenwel tot een onvergetelijke ervaring.

Wie het echte avontuur iets te veel van het goede vindt, kan naar het Batang Ai Lonhouse Resort gaan, dat vier uur rijden en een boottochtje van tien minuten over een schitterend meer van Kuching ligt. Het lijkt precies op een echt longhouse van de Iban, maar de kamers hebben airconditioning. Er zijn een bar, een loungeen een restaurant waar regelmatig voorstellingen worden gegeven. Op het meer kunt u vissen en kanoën. Dagtochten per boot naar de echte longhouses kunt u hier reserveren.

Natuurliefhebbers mogen dit park absoluut niet missen. Het ligt 22 km van Kuching langs de weg naar Serian. Toestemming voor een bezoek kunt u krijgen bij het bureau voor toeristeninformatie op de Main Bazaar of het Forestry Department aan Jalan Mosque. Het park is een opvangcentrum voor oerang oetans die zijn gered uit gevangenschap of verwond zijn door jagers. Andere dieren die u hier kunt zien, zijn de neusapen, gibbons, Maleise beren, neushoornvogels en zeearenden. U kunt er het beste heen gaan tijdens de voedertijden (van 8.30 tot 9.00 uur en van 14.30 tot 15.00 uur). De meeste dieren die elke dag terugkomen om te eten, zijn nog maar kort geleden weer losgelaten in het oerwoud en kunnen nog niet zelfstandig op jacht.

De op een na grootste stad in Sarawak is een drukke haven aan de monding van de Rajang, de langste rivier van Maleisië. Deze machtige rivier was ooit het toneel van harde stammenoorlogen. De meeste Iban wonen langs het middelste deel van de rivier. Verder stroomopwaarts staat een aantal longhouses van de Kayan, Kenyah en Kajang, terwijl de nomadische Penan nog steeds rondzwerven.

De toegangspoort tot Noord-Sarawak is de oliestad Miri. De stad heeft zijn welvaart geheel te danken aan de oliemaatschappij Shell. Een groot deel van de inwoners komt uit het Westen. In de stad zelf is niet veel te beleven, maar de omgeving is prachtig.

De beroemdste attractie in de omgving is dit 3000 ha grote nationalepark, dat ongeveer 130 km ten zuiden van Miri ligt. In de kalksteenrotsen, die een gebied van 11 ha beslaan, ligt de Niah Great Cave, waar wereldberoemde archeologische vondsten zijn gedaan, waaronder een menselijke schedel van 37.000 jaar oud. Vlak daarbij ligt de Kain Hitam (beschilderde grot), die in de prehistorie voor begraffenissen werd gebruikt, wat blijkt uit de overblijfselen van doodskisten in de vorm van een boot, de zogenaamde 'dodenschepen'. Ze bevatten menselijke resten en worden bewaakt door schilderingen van kleine menselijke figuren. Tegenwoordig zijn de grotten bewoond door vleermuizen en zwaluwen, die eetbare nesten maken. Onverschrokken verzamelaars beklimmen gammele bamboeconstructies om de nesten te pakken te krijgen. U bereikt de grotten na een wandeling van drie kwartier over plankieren die slingerend door het oerwoud lopen. Het wemelt hier van de vogels en vlinders. Toestemming om het park te bezoeken, kunt u krijgen bij het National Parks and Wildlife Office aan Wisma Pelita Tungku in Miri of bij het bureau voor toeristeninformatie in Kuching. Er is eenvoudige accomodatie (van tevoren boeken) en er staat een resthouse in Batu Niah.

Het park wordt gedomineerd door de zandsteenformaties van Gunung Mulu, die een hoogte van 2376 m bereiken, maar het hoogtepunt is een bezoek aan de indrukwekkende grotten. Er zijn er slechts vier toegankelijk voor het publiek. De Deer Cave is de grootste grot ter wereld. Hij is even hoog als breed (120 m) en meer dan 2 km lang. Er leven overdag miljoenen vleermuizen in de grot, die 's nachts wordt bewoond door zwaluwen. Het is een indrukwekkend schouwspel om te zien hoe de twee diersoorten elkaar aflossen. Om de chaos compleet te maken, cirkelen haviken rond de ingang om zich te goed te doen aan de vleermuizen wanneer die de grot verlaten. Deze 'voorstelling' vindt iedere avond om ongeveer 18.00 uur plaats.

Naast de Deer Cave ligt de Lang's Cave, de kleinste maar ook de mooiste van de vier, met kleurrijke stalactieten, stalagmieten en opvallende rotsformaties. De Clearwater Cave is met 75 km de langste grot van Zuidoost-Azië. Er stroomt een onderaardse rivier door het doolhof van gangen. Een paar honderd meter stroomafwaarts ligt de Cave of the Winds, een ruimte vol stalagmieten die lijken op een troon en mysterieuze, menselijke gedaanten; men noemt deze grot ook wel de 'kamer van de koning'. Alle vier de grotten zijn voorzien van trappen, paden en plankieren, zodat u ze veilig kunt bezoeken. Wie op zoek is naar nog meer avontuur, kan onder begeleiding van een gids de Clearwater Cave nog verder verkennen. Houd er rekening mee dat u soms tot uw middel door het water van onderaardse rivieren moet waden en dat u zich in het pikkedonker door smalle gangen moet wurmen, met hoogstens een zaklamp of een mijnwerkerslamp als verlichting. De Sarawak Chamber, de grootste grotruimte ter wereld, waar met gemak veertig boeing 747's in zouden passen, is slechts bereikbaar voor ervaren grotonderzoekers. Tijdens het bezoek aan de Mulu-grotten wordt u begeleid door een gids.

Ten westen van Gunung Mulu verrijzen de minder hoge pieken Gunung Api en Gunung Benarat. De lagere hellingen zijn bedekt met dicht oerwoud, waar spectaculaire kalksteenformaties met vlijmscherpe pieken, die de pinnaclesworden genoemd, bovenuit steken. U kunt ze met plaatselijke gidsen beklimmen (een tocht van drie dagen en twee nachten, met een steile klim van vier uur). Op heldere dagen wordt u beloond met een weids uitzicht over het oerwoud richting Brunei en de Zuidchinese Zee. U kunt niet zonder handschoenen en stevige bergschoenen. Spencer St. John, die in 1856 de eerste poging deed om de Gunung Mulu te beklimmen, beschreef de Pinnacles als 'een niet te evenaren nachtmerrie voor reizigers'.