Iraanse bevolking haalt haar schouders op na verkiezingswinst Raisi: ‘Het land is zijn hoop verloren’
Zoals verwacht heeft de ultraconservatieve opperrechter Ebrahim Raisi de Iraanse presidentsverkiezingen gewonnen, maar hoe was de opkomst? En wat betekent dit resultaat voor Iran? Aan de lijn onze correspondent Rob Vreeken, vanuit de lobby van een hotel in de Iraanse hoofdstad Teheran.
Goedemiddag Rob, het is duidelijk dat de gedoodverfde winnaar Raisi de verkiezingen gewonnen heeft. Is hij nu automatisch de nieuwe president?
‘Ja, dat is hij. Hij heeft 62 procent van de stemmen gekregen. De drie andere kandidaten hebben hun nederlaag toegegeven en Raisi gefeliciteerd. Net als de zittende president, Rohani, dat heeft gedaan. Als opkomst geven de autoriteiten 48,8 procent. Maar omdat 15 procent van de mensen blanco heeft gestemd, moet je daar eigenlijk nog ruim 7 procent van aftrekken. Veel mensen, zoals ambtenaren, voelden zich gedwongen te gaan stemmen omdat je een stempel in je id-kaart krijgt als je hebt gestemd. Dan maar blanco. Als je de blanco stemmen niet meetelt, kom je op een opkomst van ruim 40 procent, dat is historisch laag. ’
Je schreef eerder dat de opkomst naar verwachting laag zou zijn, omdat vooraanstaande hervormingsgezinde kandidaten niet mee mochten doen aan deze verkiezingen. In de laatste fase leek een van de kandidaten, Abdolnaser Hemmati, zich tot te ontpoppen als een soort hervormer. Hoe heeft hij het gedaan?
‘Niet goed. Dat Raisi ruim zou winnen was verwacht, en dat is uitgekomen. In de stembureaus die ik gisteren heb bezocht, zag ik dat vooral conservatieven gingen stemmen. Dat kun je bijvoorbeeld heel goed zien aan de kleding van de vrouwen. Vrouwen in een zwarte chador stemmen conservatief, zo simpel is dat. Mensen die ik aansprak waren bijna allen Raisi-stemmers.
‘Voorheen was er voor tegenstanders tenminste een reden om te gaan stemmen: dan konden ze de meest gematigde kandidaat kiezen. Die leek er nu niet te komen. Maar Hemmati profileerde zich de afgelopen drie weken een beetje als zodanig. Hij is een weinig charismatische technocraat, een econoom, maar hij wist toch sommige kiezers te trekken die anders wellicht de stembus hadden geboycot. Uiteindelijk werd hij slechts derde, met ruim 8 procent. Hij maakte geen schijn van kans. Dan kun je als tegenstander van het regime beter thuis blijven, om de opkomst laag te houden.’
Hoezo? Waarom is een lage opkomst een krachtig tegengeluid?
‘Een laag opkomstpercentage heeft geen gevolgen voor de aanstelling van Raisi, die wordt gewoon president. Maar het is wel heel belangrijk voor de beeldvorming, in binnen- én buitenland. Uit een lage opkomst blijkt het gebrek aan interesse en vertrouwen in de huidige leiders. Voorheen hebben Iraanse leiders de opkomst vaak aangegrepen als blijk van hun legitimiteit. Zo van: ‘‘Kijk eens, de mensen komen hier met 60 tot 70 procent opdagen, daaruit blijkt dat er vertrouwen is in de Islamitische democratie.’’ Dat valt nu weg.’
Hoe is de sfeer in Teheran?
‘Hetzelfde als altijd, het leven gaat door. Business as usual. Gisteren merkte je ook niet echt dat er verkiezingen waren, op wat mensen bij de stembureaus na.’
Geen protesten? Is Iran de hoop verloren?
‘Er worden geen protesten verwacht. Mensen zijn hier heel vaak de straat opgegaan, de ervaring is niet dat het helpt. Er is ook geen georganiseerde oppositie. En er is dit jaar weinig politiek gedoe, zoals in 2009 nog wel het geval was. Toen had de oppositie het gevoel dat de verkiezingen waren gestolen, omdat de hervormingsgezinde kandidaat had verloren. Toen kwamen die protesten er wel.
‘Die sfeer is er nu niet. Dat Iran zijn hoop is verloren, dat hoor je de mensen hier wel zeggen, ja. Dat komt door de economische problemen, een gebrek aan verandering, een gebrek aan vrijheid. De jongere generatie ziet wat er elders in de wereld mogelijk is, maar daar kunnen ze niet bij. Ze zitten vast in Iran en blijven achter.’
Wat heeft de uitverkiezing van Raisi verder voor gevolgen?
‘Nou, er is nog wel een één interessante factor: er komt nu een conservatieve hardliner aan de macht als president van Iran. Terwijl het Westen onder leiding van de Amerikaanse president Biden bezig is met het herstel van de nucleaire deal met Iran. Gaan we nu overleggen met deze hardliner? Gaan we hem het cadeau geven van het opheffen van de sancties? Dat vergroot zijn geloofwaardigheid.
‘De Trump-methode, het onder druk blijven zetten van het regime met sancties, heeft er niet toe geleid dat de situatie in Iran zó slecht werd dat mensen de straat op gingen tegen het regime. Dus dat wordt een moeilijk dilema voor Europa en Biden.’
Je bent sinds maandag in Iran om de verkiezingen te verslaan, wat ga je vandaag nog doen?
‘Ik ga vandaag de bazaar op, waar de mensen meubels maken, tapijten en noten verkopen, handel drijven. Dat is een klassiek begrip in Iran. De bazaar is altijd een machtige ondernemerslobby geweest, waarmee politici altijd rekening moeten houden.
‘Ik ben benieuwd hoe het is om nu zaken te doen in Iran. Er zijn ook heel veel mensen die verdienen aan sancties. Er zijn allerlei alternatieve handelsroutes tot stand gekomen. De sancties hebben ook de nationale industrie gedwongen zich aan te passen. Ik sprak een zakenman met een bedrijf in medische producten. Die vertelde mij: ‘‘We maken slechtere producten dan in Europa, we moeten er niet aan denken dat die sancties worden opgeheven.’’
‘Dus er zijn ook profiteurs van de sancties. De Iraanse elite staat erom bekend dat ze miljarden verdient aan de sancties. Het regime vindt de sancties daarom ook niet altijd even erg.’
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
