Евгенија Крстевска

Бидејќи водата за пиење и производство не може да се замени со друга материја, последиците предизвикани од нејзиниот недостиг можат да бидат многу тешки. Управувањето со еден водотек треба да биде интегрално. Тоа значи дека истото не може да се децентрализира, а притоа кај државата да не се јават негативни последици. Секогаш кога и да доаѓа до каква било поделба на вода или водотек, од причини во интерес на општеството е доколку истото е управувано интегрално и со демократски основи. Ова значи оневоможување на експлоатација само на една страна и заштита на интересите на целата заедница. Собранието на Република Македонија во 1995 година со Резолуција констатира дека врз основа на бројни причини предизвикани од природен и човечки фактор, Дојранското езеро било во процес на постапно изумирање и губење на својствата на езеро, со што се започнати преговори со Република Грција и проект за заштита на истото. Клучни зборови: меѓународен слив, езера, билатерален договор, Дојранско езеро, Грцијa

КУСА СОДРЖИНА
Како што е познато, во 2010 година ОН го призна правото на вода како основно човеково право со резолуција бр. 64/292. Врз основа на овој акт во 2014 година на европско тло беше покрената првата иницијатива Right2Water за признавање на ова право од државите членки на Европската Унија. По поднесената иницијатива, Европската комисија ја отфрли оваа иницијатива на 15.10.2014.[1] Овие информации се битни затоа што борбата за признавањето на правото на вода како основно човеково право, секаде низ светот па и во Европа има свои препреки. Водата дури добива и различен статус во законодавствата, од економско добро до јавно добро. По направената систематизација на конфликитите за вода во Република Северна Македонија, за потребата на овој труд беа издвоени конфликтите за вода кои спаѓаат во групата на конфликти кои настануваат поради зголемена конкуренција на употребата на водата (како подгрупа). Направена е правна анализа на законските норми со кои се уредува статусот на водите во државата. Прибрани и анализирани се и статистички податоци кои се однесуваат на состојбите на водите, еколошкиот криминал и прекршочните постапки водени од надлежните институции. Резултатите од овие анализи се претставени во овој труд.
Клучни зборови: вода, основно човеково право, устав, централизирано раководење со водни ресурси, иницијатива.


ABSTRACT
As it is known, in 2010 the UN recognized the right to water as a basic human right by resolution no. 64/292. The first Right2Water initiative for the recognition of this right by EU member states was launched on the basis of this Act in 2014 on European soil. Following the submitted initiative, the European Commission rejected the initiative on 15.10.2014. This information is important because the struggle for the recognition of the right to water as a basic human right, throughout the world and in Europe, has its obstacles. Water even gets a different status in legislation, from economic good to public good. Following the systematization of water conflicts in the Republic of North Macedonia, the needs of this paper were to identify the water conflicts that belong to the group of conflicts that arise due to increased competition in water use (as a subgroup). Legal analysis of the legal norms regulating the status of waters in the country has been made. Statistical data on water status, environmental crime and misdemeanor procedures conducted by the competent institutions have also been collected and analyzed. The results of these analyzes are presented in this paper.
Key words: water, basic human rights, Constitution, centralized water resources management, initiative.

Water rights as a fundamental human rights arises from the human right to life. Such a formulation shows the special meaning of water as a resource for every person. Human right to life derives from the right to a healthy environment, health, food, education, work and working conditions, and other socioeconomic rights that are important for every person and for which the state has an obligation to care. The right to water as a basic human right directly affects the exercise of these rights. This study analyzes water conflicts that have had a direct impact on the human right to life and the right to water as a fundamental human right, and to other enumerated rights. Conflicts are characteristic for every basin in our country. Poor management of water resources is another aspect that analyzes this paper. The analysis explains why the right to water should be implemented as a basic human right. It will also be illustrated why water conflicts have occurred and what indicates their distribution on the territory of the state.

Правото на вода како основно човеково право, поизлегува од правото на живот. Ваквата негова формулација, го покажува особеното значење на водата како ресурс за секој човек. Од правото на живот, произлегуваат и правото на здрава животна средина, здравје, храна, образование, работа и работни услови, и други социо-економски права кои се битни за секој човек и за кои државата има обврска да се грижи. Правото на вода директно влијае врз остварувањето и на овие права. Во ова истражување анализирани се конфликтите за вода кои имале директно влијание врз правото на живот и правото на вода како основно човеково право, и врз другите набројани права. Конфликтите се карактеристични за секој слив во нашата држава. Лошото раководење со водните ресурси е друг аспект кој се анализира во овој труд. Со анализата, се образложува зошто правото на вода треба да се пропиши како основно човеково право. Исто така ќе се илустрира зошто настанале конфликтите за вода и на што укажува нивната дистрибуција на територијата на државата. Клучни зборови: конфликти за вода, право на вода, раководење, право на живот, Устав.