Albanian Literature

Kryevepra e Mihajl Gramenos është " OXHAKU " . Kjo përmbledhje është e shkruar në formën  e spjegimit të kësaj vepre dhe është e punuar nga  F.Ajfazi që më ndihmoi të kryejm detyrën për të përfunduar veprimtarin përmbledhëse të autorit Grameno .

Eine Seminararbeit über die Exil- und Migrationsliteratur des russischen Exilautoren Vladimir Nabokov und des albanischen Autoren Gazmend Kapllani. Angefertigt für ein Seminar zu Albanischer Literatur. Die Arbeit beschäftigt sich mit dem Verhältnis der beiden Autoren zu ihren Heimatländern und der Möglichkeit einer Rückkehr in diese.

Composta da episodi ambientati nella città di Frosinone («per le strade», «al negozio del pane», «in via del Cipresso», «al bar vicino casa», «davanti all’Accademia di Belle Arti»), la poesia che contiene il verso «Cresce dentro di me un uomo straniero» [titolo anche della raccolta] ha diversi tempi narrativi, a proposito dei quali è possibile osservare come la memoria hajdariana non sia completamente imbrigliabile nella logica grammaticale della narrazione biografica, perché il tempo, in questi versi, non scorre in maniera lineare; infatti, anche i racconti retti da verbi al passato prossimo (incluso l’incontro con giornalista, dove sopravvive il passato remoto) si concludono, come il primo e l’ultimo, con il presente indicativo che tende ad assumere una funzione gnomica (l’espressione «Cresce dentro di me un uomo straniero» ha quindi un valore di sentenza)…

This paper (in Albanian) examines Edith Durham's own explanation of why she became interested in the fate of Albania, that is, through her meetings with Albanians employed in Monastir (Bitola) by the British and Foreign Bible Society, and her subsequent meetings with Sevasti Kyrias (Sevasti Qiriazi) and Thanas Sina.

Ortaokul ARNAVUTÇA 6 (Öğretim Materyali)

Yazarlar
Arş. Gör. Tolga DİLLİOĞLU
Arş. Gör. Ece DİLLİOĞLU
Öğr. Gör. Rijetë SIMITÇIU
Öğr. Gör. Esin ÖMER

Editörler:
Dr. Öğr. Üyesi Ilir RRUGA

Arş. Gör. Tolga DİLLİOĞLU
Prof. Dr. Zekjir KADRIU

The Tribes of Albania: History, Society and Culture forms a remarkable, insightful and sorely needed addition to the field of ethnic studies in general and the oft-neglected field of Albanian studies particular. Indeed, it should help to overcome the “glaring lack of knowledge and scholarly information about the tribes of northern Albania”. This is all the more important once one realises that particularly the region of Northern Albania has contained, like Montenegro, one of the few truly tribal societies on the European subcontinent that survived more or less intact at least up to the mid-twentieth century.
For decades, Dr Robert Elsie has been one of the most prominent specialists on Albanian poetry and literature. His untimely death in late 2017 leaves a gaping hole in the mentioned disciplines for years and even decades to come, that few if any non-native scholars would ever be able to fill given his in-depth knowledge and vaunted mastery of the Albanian language.

Lahuta e Malcís-epope e qëndresës shqiptare Kur studiojmë historinë e shkrimit shqip, shohim se veprimtaria e letrarëve para kohës së pavarësisë sillej rreth temave sentimentale, që preknin çështjen e identitetit dhe qenies abstrakte të shoqërisë dhe kombit shqiptar. Të këtij shembulli ishin shumë vepra, qoftë voluminoze apo të shkurta, dhe përbënin tërësinë e identitetit letrar të kombit shqiptar. Thënë ndryshe: gjithçka mund të dihej rreth nesh ishte pjesëtuar mbrenda atyre veprave-mendjeve të këtyre veprimtarëve. Gjergj Fishta, që duhet të ketë pasur këtë vizion, Cillon me krijimin e "Lahutës së Malcís",-një epope e mrekullueshme, e cila do të plotësonte hapësirat (zbrazëtirat) që i kishte karakteri i 'shqiptarit'-e cila qe përkuCizuar nga veprat e pjesërishme të deriatëhershme. Ai synoi të formon këtë karakter e të plotësojë ate, ashtuqë të mos ketë nevojë dikush tjetër të vazhdojë ndërtimin e tij. Kur lexojmë veprën, duke mos u ndalur në spektrumin kohor që është shënuar, na paraqitet 'shqiptari' i tërë kohërave, një tip Cisnik, besnik dhe i përqëndruar për mbrojtjen e nderit të vet, shenja që i kishte shqiptari si para shumë shekujve, ashtu edhe sot. Ky hero, që nuk ëshët vetëm një, por është induktuar nga ansambli i shumë Cigurave historike, heroike, kombëtare: Oso Kuka, Marash Uci, Dedë Gjo Luli e shumë të tjerë; ishte një hero që nuk dorëzohej, një hero që e ngrit emrin 'shqiptar' përmbi atyre kornizave të të huajve që e shpërbënin tërësisht. Megjithëse në vepër nuk na paraqitet ndonjë zinxhir i lidhur ngjarjesh, në to janë të përmendur të gjitha ndodhitë gjurmëlënëse që ka kaluar shqiptari derisa arriti pavarësinë. Vepra është mbresëlënëse, te ajo janë të ngjeshur një bashkësi e madhe rrethanash, e duke kaluar nga secila vështirësi, secili presion i jashtëm, dhe çfarëdo pranga të mbrendshme që pengonin avancimin në rrugën e lirisë, në rrugën e nderit. Shumë është me rëndësi shpresa, idetë qëndrimtare të popullit dhe prijësit të tyre, e cila ishte nxitja kryesore për qëllimin e fundit. Këtë gjendje mendore, autori e ka spikatur nëpër përditshmërinë e njerëzve, nëpër vendimet e tyre. Këtu janë kyqur edhe Cigura profane, edhe mitike, që nga dora e dytë janë nxitës të rebelimit kundër shtypjes dhe padrejtësisë. Epopeja është vepra më e plotë e qëndresës për nga të gjitha këto karakteristike, dhe nuk shembuj tjerë të llojit të saj, mu ashtu si ka kërkuar Ât Gjergj Fishta.

Vepra e ipeshkvit Pjetër Bogdani "Çeta e profetëve" (Cuneus prophetarum) u botua më 1685 në Padovë, u rishtyp më 1691 dhe 1702 në Venedik me titull të ndryshëm. Libri " Cuneus Prophetarum " , apo sipas përkthimit të Justin Rrotës " Çeta e profetëve " , është një nga veprat më të rëndësishme të trashëgimisë sonë të vjetër letrare. Fakti që është e para vepër origjinale në gjuhën shqipe, në krahasim me veprat e autorëve paraardhës që ishin kryesisht përkthime, e bën tepër të rëndësishëm këtë libër. Karakteri origjinal i veprës duhet marrë në mënyrë relative për karakterin fetar që kishte, por duhet thënë që nuk është mbështetur në ndonjë autor të caktuar në formë përkthimi. Tematika e larmishme i shton rëndësinë veprës. Aty gjejmë që nga tematika fetare, historiografike, të shkencave të natyrës, por edhe letërsi artistike, poezi. Kjo larmishmëri temash çon edhe në larmishmëri stilesh, që është një tregues i shkallës së lartë të përpunimit të gjuhës për atë kohë. Dhe padyshim ky është një gur i rëndësishëm në themelin e gjuhës së sotshme shqipe. Autori ka gjetur mundësi të shtjerë elemente të jetës shqiptare të kohës e të historisë së popullit tonë, si është rasti i qëndresës burrërore të kelmendasve kundër ekspeditës turke më 1639. Mendimet e njohuritë e Pjetër Bogdanit shpalosen më shkoqur në parathënien e librit dhe në relacionet e shumta, që hartoi pas vizitave në viset e ipeshkvive që drejtoi. Shkroi me dashuri të madhe për gjuhën shqipe, për Shqipërinë e për popullin shqiptar, shprehu dhembje për gjendjen e mjeruar e padijen në të cilat i kishte hedhur robëria bashkatdhetarët e tij dhe urrejtje të thellë për pushtuesin osman. Pjetër Bogdani kërkonte që t'i jepeshin popullit libra në gjuhën amtare, punoi për mëkëmbjen e zhvillimin e kulturës kombëtare dhe çlirimin e vendit. Vepra ka në krye një seri kushtimesh e poezish shqip, latinisht, italisht, sllavisht, shkruar për nder të Pjetër Bogdani nga miq e të njohur të tij. Dy vjershat shqipe të Luca Bogdanit e të L. Sumës dhe ato të vetë autorit të shpërndara në kapituj të ndryshëm të librit, me teknikën poetike përgjithësisht të sigurt janë tregues të lëvrimit të mbarë të vjershërimit shqip në këtë kohë. Pjetër Bogdani krijoi me vetëdije të plotë për ta pasuruar e përpunuar gjuhën shqipe, gjurmoi dhe vuri në qarkullim fjalë e shprehje të vjetra të lëna në harresë, krijoi edhe fjalë të reja, duke bërë përpjekjet e para për krijimin e termave në ndonjë degë të shkencës. Ligjërimi i tij dallohet mjaft herë edhe për zhdërvjelltësi e ndërtime sintaksore të një arkitektonie të sigurt. Me veprat e Pjetër Bogdani letërsia dhe gjuha letrare shqipe shënuan hapa të rëndësishëm përpara. Për veprën e Pjetër Bogdanit kanë shkruar studiues e shkritamë të njohur shqiptarë por edhe të huaj.

Ky publikim i dytë, edituar rishtazi dhe që vjen në formën e një manuali të shkurtër, synon të përmbledh disa prej karakteristikave të lajmit me interes lokal dhe teknikave që mund të përdoren për pasurimin e tij, në kushtet kur lajmi i shkurtër është shtuar ndjeshëm me praninë e medias online dhe thellimi në gazetarinë hulumtuese po bëhet një ishull gjithnjë e më i largët.

Poezia e mrekullueshme “Fluturimi” ka një prerje sa filozofike aq edhe poetike, artistike.  Që në titull, duket sikur vetë teksti na ngre peshë e na çon lart, në qiell dhe prej lartësive shohim se si burojnë ndjenjat nga shpirti i dashuruar.
Tashi kujtò-m’i që të gjitha... stolitë e jetës një-nga-një...
Atë vështrimin më të parë, q’u mbyll  në shpirt e s’doli më...
Magjinë e pamjeve të tua qepallë-derdhurat përdhé...
Dy sytë e tu të dhemshuruar ndaj mbanje turp si nuse e re...

Në vargjet e para paraqitet me nostalgji fillimi i dashurisë, njohja e parë dhe dashuria me shikim të parë, një dashuri e përjetshme që “u mbyll në shpirt e s’doli më”. Vargu i rimuar 16 rrokësh premton një poezi ritmike. Përdorimi i apokopave, rënies së fonemave në fund të fjalës, në strofën e parë “q’u mbyll në shpirt” dhe në të dytën “nga fund’ i zemërës së shkret”, në të tretën “e motr’ e jetës”, “Un”, në të katërtën “Dh’ ashtu”, si edhe të tjera në vazhdim, janë përdorur, pikërisht, për t’i dhënë vargut ritmin e duhur dhe harmoninë tingullore.
...
Kjo poezi, në vetvete është një poezi erotike por e kamufluar mirë me stilin post romantik, në nivel rembrandian që don të mjegullojë e të japë thellësi e mister. Kjo duket në leksik, në ritëm e në harmoninë e të kundërtave “gas e lot”. Veç kësaj, poezia është gjykim për shpirtin, për dashurinë dhe mundësitë e saj. Figuracioni i përdorur është një mozaik që buron nga një vërshim ndjenjash që rrjedhin njëra pas tjetrës e synojnë të plotësojnë një fluturim të pashmangshëm për në përjetësi.
Kjo poezi është një emocion i tërë!

The following presentation examines how the perception of 'home' and 'homeland' is not related to the country of origin in migration studies, if we take into account the temporal and subjective factor that migrants themselves attribute to these perceptions. Using material from anthropological fieldwork with Albanian migrants, who lived and worked in Greece since the 1990s, moving temporally to Albania in the 2010s, it demonstrates, on the one hand, how they express their perspective regarding their 'home' and 'homeland' as a foreign place. On the other hand, it shows how the temporal family visits that Albanians welcome in Greece bring the sense of 'home' itself together in Greece. The presentation concludes that the term country of origin defines migrants in advance by a spatial notion, whereas the subjective conceptualizations of the 'home' and 'homeland' show primarily that they are mobile, secondly that they make sense for Albanians through the temporal, relational and experiential dimension of the place.

Ky është një punim seminarik i punuar në kuadër të lëndës "Hyrje në teorinë e letërisë"; punimi publikohet në variantin përfundimtar të ofruar nga autori duke mos cenuar strukturën dhe asnjë aspekt tjetër të punimit (përfshirë këtu edhe atë drejtshkrimor).

Jo si çdo tjetër shkrimtar, Fishta, ka qenë i lidhur me problematikat sociale të vendit të vet. Dhe jo si ne çdo aspekt të krijimtarise se tij, si ne satire, jane rrahur ceshtjet e shoqerise shqiptare. Duke pasur një recepsion të atypëratyshem dhe një horizont të madh pritjeje, vepra satirike e Fishtës ka ndikuar dukshëm ne revizionimin e koncepteve sociale të njerëzve të thjeshtë të Shqipërisë.

Ky është një punim seminarik i punuar në kuadër të lëndës Analizë e zhanreve letrare; punimi publikohet në variantin përfundimtar të ofruar nga autorja duke mos cenuar strukturën dhe asnjë aspekt tjetër të punimit (përfshirë këtu edhe atë drejtshkrimor).

Rëndësia e veprave të shkrimtarëve të letërsisë së vjetër shqiptare Që sa jetojmë ne, shqiptarët, si racë, komb e popull të trojeve tona, kemi pasur dinjitet me të cilën përveç ekzistencën fizike që kemi poseduar, kemi ndërtuar ekzistencën tonë kulturore me ndihmën e gjuhës, riteve, këngëve e gojëdhënave, të cilët mijëra vite na ruajtën dinjitetin. Deri sa kultura dhe popuj pushtues nuk arritën në tokat tona, ne nuk ishim të detyruar të përforcojmë e të dokumentojmë këto vlera që i ndërtuam pas mijëra vite jetë mbi tokë. Ndoshta shumë vepra ishin përfunduar që ne nuk i njohim e nuk do ti njohim asnjëherë, por të parët që arritën deri në duart tona janë nisur nga shpirtra patriot, njerëz me ambicie për ruajtjen e dinjitetit kombëtar të shqiptarëve. Pas dokumenteve, dëshmitë e para të këtij dinjiteti janë veprat e letrarëve të vjetër shqiptar, si të Buzukut, Budit, Bogdanit, Bardhit e Varibobës bashkë me të tjerë që përcjellin shembujt e tyre. Buzuku qe i pari i cili synoi të dokumenton gjuhën shqipe, jetën dhe kulturën shqiptare me dedikim të plotë. Përmbajtja ishte fetare, por qëllimi kryesor qëndron në ëndrrat e autorit. Meshari që është rezultat i këtyre ëndërrave është monument i origjinalitetit tonë kombëtar, dëshmia e parë letrare e shqiptarëve. Pjetër Budi ishte i pari që ngjalli motivin poetik shqiptar si poeti i parë. Veprat e Budit ofrohen si shembuj për poezinë shqipe, e cila është ndjekur deri sot. Që nga Buzuku, të gjithë veprimtarët kryesisht vepruan me drejtim fetar, por mes tyre përjashtohet Frang Bardhi i cili botoi fjalorin e parë latinisht-shqip, e cila ka ndihmesë të madhe në ruajtjen e gjuhës, por dhe që ndihmon në deshifrimin e fjalëve të vjetra dhe formimit të tyre. Bardhi botoi edhe "Skënderbeun", apologji me natyrë traktati, me të cilin mohon çdo tezë që interpreton Skënderbeun me origjinë joshqiptare dhe me këtë ai edhe një herë dëshmon pronësinë e shqiptarëve në trojet e veta dhe historinë e këtyre trojeve. Si figurë i njohur i letërsisë së vjetër shqipe njihet Bogdani, i cili me Çetën e Profetëve, mundi që të fikson gjurmët e veta në rrugën e zhvillimit të letërsisë. Përveç kontributit letrar, ai gjithashtu shërbeu edhe për çështjen e atdheut, luftoi kundër pushtuesit. Edhe pse nuk fitoi në rrethanat e atëhershme, më vonë rezultati i mundit të tij është gjakftohtësia që trashëgoi në brezat e ardhshme. Për arbëreshët që sot janë përmbysur në asimilimin italian, dëshmi ka ofruar Jul Variboba. Ai ka shënuar për jetën e vështirë në troje të huaj. Duke përdorur veshjet e Mërisë dhe djalit të saj, ai pikturon vështirësitë e arbëreshëve. Rëndësia e çfarëdo vepre të tyre nuk mund të kufizohet me kontributin që dhanë në librarinë botërore, janë edhe themelet e murit që ndërtuan për ta mbrojtur gjuhën dhe kulturën shqipe nga shtypjet e jashtme. Ata ishin të parët që kontributi i tyre arriti deri në ditët e sotme, pa u përmbysur në sulmet e armikut për ta zhdukur. Respekti që meritojnë është e barabartë me luftëtarët që dhanë jetën e tyre në luftë ndaj pushtuesit, andaj veprat e tyre janë të vlerës monumentale që janë dëshmitë e shpirtit të tyre të flakur për ardhmëri të ndritur, ashtu si gjaku që derdhin trimat luftëtarë. Jasir Idriz, e para dy 11.05.2020

Ky është një punim seminarik i punuar në kuadër të lëndës Analizë e zhanreve letrare; punimi publikohet në variantin përfundimtar të ofruar nga autorja duke mos cenuar strukturën dhe asnjë aspekt tjetër të punimit (përfshirë këtu edhe atë drejtshkrimor).

Ky publikim që vjen në formën e një manuali të shkurtër, synon të përmbledh disa prej karakteristikave të lajmit, duke drejtuar edhe drejt zhanreve të tjerë mediatik. Teknikat e hulumtimit orientojnë drejt lajmeve me interes lokal, në kushtet kur lajmi i shkurtër është shtuar ndjeshëm me praninë e medias online dhe raportimi përmes gazetarisë hulumtuese po bëhet gjithnjë e më i nevojshëm për ndriçimin e së vërtetës.

This essay is about major findings in Elsie’s Tribes of Albania, some of his related works, and other sources. It is based on a much shorter book review solely focused on Tribes of Albania that already has been published in the preceding issue of our journal (see Ten Dam 2018: 38-45). The latter review—and perhaps parts of this essay as well—will form part of a broader yet shorter review essay on several of Robert’s Elsie last works on the Albanians, which the peer-reviewed journal Iran and the Caucasus (Brill) intends to publish sometime this or next year.

"The Siege of Shkodra" is regarded as the first book of Albanian history by the first known Albanian author. It was written in Latin in 1504 and was finally translated into English in 2012. The work describes the 1478–9 Ottoman siege of Shkodra, described by Franz Babinger as "one of the most remarkable episodes in the struggle between the West and the Crescent." The work is organized into three large chapters called "books": Book One is introductory with attention to the situational background and the origins of the Turks; Book Two describes the massive Turkish attack and the heroic Albanian and Venetian defense; Book Three describes the sultan halting the attack, conquering smaller nearby citadels, and returning to Istanbul, where he soon would sign an accord with Venice, which ceded Shkodra to him as a prerequisite for peace.

Ky është një punim seminarik i punuar në kuadër të lëndës "Hyrje në teorinë e letërsisë"; punimi publikohet në variantin përfundimtar të ofruar nga autorja duke mos cenuar strukturën dhe asnjë aspekt tjetër të punimit (përfshirë këtu edhe atë drejtshkrimor).

“Nostalgia,” writes Antonio Prete, quoting Niccolò Tommaseo, “is the noble privilege of poor countries.” Though both exile and nostalgia may befall those from more affluent countries and cultures, the conditions are noble and privileged only for those who hail from poor countries which, as Witold Gombrowicz states when referring to Poland, have “a minor role,” are doomed to imperfection, and produce less sophisticated men. Polish poet Zbigniew Herbert and Albanian poet Gëzim Hajdari share a similar fate to that of Gombrowicz as they both struggle with the inherent inferiority of their birthplaces and, consequently, experience difficulties in finding a clear position in a globalised world. With very few exceptions, the level of development or affluence of a certain country is closely linked to the nostalgic or antinostalgic feelings experienced by the exiles with both feelings experienced by people from poorer countries. The rise of antinostalgic exiles in the 20th century, like Witold Gombrowicz, Henryk Grynberg, and Gëzim Hajdari, as well as in the 21st century may be an indication of the future of nostalgia or, more specifically, the new face of nostalgia.

Kur një kampioni informatorësh jo të parapërzgjedhur  i bëhet  pyetja “Cila është vepra e letërsisë në gjuhën shqipe e botuar në periudhën 1912-2012 që sipas jush përfaqëson/shpreh më mirë identitetin shqiptar?” A ka mundësi të kuptohet cilat janë dinamikat që ndikojnë në zgjedhjen e një vepre më tepër se të një tjetre? Çfarë ideje ka informatori rreth fjalës identitet? A ka për të një identitet të vetëm apo dy a më shumë identitete? E në këtë rast, a mund të flitet për një identitet shqiptar ose për identitetin e shqiptarëve? Duke u nisur nga hipoteza se para pyetjes së mësipërme çdo informator kryen një përzgjedhje brenda kampionit të librave që ka lexuar në jetën e tij (por ndoshta edhe brenda nën-kampionit të librave që nuk ka lexuar por për të cilët patjetër ka dëgjuar ose kuptuar diçka) dhe se ky kampion nuk është i njëjtë për çdo lexues/informator, atëherë nga lista e librave që janë treguar (nga më të njohurit deri te ata më skajorë) cilat janë gjurmët e përbashkëta që tregojnë identitetin shqiptar për çdo
lexues? Me një fjalë: ku fshihet identiteti i shqiptarëve në letërsi? Cilët janë autorët dhe librat në të cilët, sipas kampionit të intervistuar, del më i theksuar identiteti? Si del? Pse? Analiza jonë do të tentojë t’u japë përgjigje këtyre pyetjeve dhe të përshkruajë aspektet e ndryshme të identitetit në letërsinë shqiptare të botuar gjatë shekullit të parë të shtetit shqiptar të pavarur