Базіліка Святога Мікалая

Базіліка Святога Мікалая (італ.: Basilica di San Nicola) — каталіцкая базіліка ў Бары (Італія). Пабудавана для захоўвання мошчаў святога Мікалая Мірлікійскага (Цудатворцы), перанесеных у 1087 годзе з Міры.

Славутасць
Базіліка Святога Мікалая
італ.: Basilica di San Nicola
41°07′49″ пн. ш. 16°52′13″ у. д.
Краіна	Італія
Месцазнаходжанне	Бары
Канфесія	каталіцтва
Епархія	Архідыяцэзія Бары-Бітонта[d]
Ордэнская прыналежнасць	дамініканцы
Архітэктурны стыль	раманскі стыль
Дата заснавання	XI стагоддзе
Сайт	basilicasannicola.it
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя храма

Тэрыторыя, абраная для будаўніцтва сабора, мела свецкае значэнне; цягам некалькіх гадоў тут знаходзіўся палац візантыйскага намесніка (катапана), пасля разбураны нарманамі; і было падорана архібіскупу Урсоне нарманскім камандуючым Робертам Гвіскарам, які ў 1059 годзе атрымаў тытул герцага Апуліі, Калабрыі і Сіцыліі ад Папы Мікалая II.

9 мая 1087 года ў Бары прыбылі мошчы Святога Мікалая, выкрадзеныя 62-мя барыйскімі маракамі з царквы ў Міры. Маракі высунулі шмат умоў, перш чым аддаць мошчы святога: адной з іх было будаўніцтва новага сабора для захоўвання мошчаў. Архібіскуп Урсон пагадзіўся і даў даручэнне бенедыкцінскаму абату Ільі пабудаваць культавае месца, дзе б захоўваліся мошчы святога, і якое прыцягвала б гандляроў і паломнікаў з Усходу і Захаду. Бары страціў статус візантыйскай сталіцы, але набыў новае важнае значэнне—стаў горадам Святога Мікалая.

Фасад базілікі

Пасля смерці Урсона Ілля атрымаў згоду ад архібіскупа працягваць будаўніцтва сабора. Працы па будаўніцтве крыпты пачаліся 8 ліпеня 1087 года і скончыліся ў верасні 1089 года. Першага кастрычніка наступнага года Папа Урбан II змясціў мошчы пад алтар крыпты, дзе яны знаходзяцца да сёння, і прызначыў абата Ілью архібіскупам Бары. Абат Ілья памёр у 1105 г. і яго мошчы пахаваны у базіліцы, у саркафагу ўсходняга паходжання з выявамі чатырох філосафаў.

Працы па будаўніцтве самой базілікі працягнуліся няспешна пад кіраўніцтвам абата Яўстафія, наступніка Ільі. У 1106 годзе Папа Пасхалій II у царкоўным дакуменце запісаў, што царква амаль скончана, але ўнутраны разлад разбурэнне горада Вільгельмам Злым у 1156 годзе значна замарудзілі працы.

Царква асвечана толькі 22 чэрвеня 1197 года Конрадам, біскупам Гільдэсгайма і канцлерам імператара Генрыха VI, па даручэнні Папы Цэлестына III, пры 5 архібіскупах, 28 біскупах і 7 абатах.

Яшчэ да завяршэння будаўніцтва царква стала месцам буйных гістарычных падзей:

• у 1095 годзе Пётр Ам’енскі выступіў у ёй з казаннем Першага Крыжовага паходу;
• у 1098 годзе ў базіліцы прайшоў царкоўны сабор пад старшынствам Папы Урбана II па пытанні з’яднання Заходняй і Усходняй цэркваў, якое не завершылася поспехам.

Паломнікі ля магілы святога Мікалая (Джэнціле дэ Фабрыяна, 1425 год,Нацыянальная мастацкая галерэя, Вашынгтон, ЗША).

Базіліка была прыдворнай капэлай імператара Фрыдрыха II, пры Анжуйскай дынастыі мела статус палацавага храма. Залатой эпохай сабора лічыцца перыяд уладарства Анжуйскай дынастыі, калі Карл II Анжуйскі (памёр у 1309 годзе) падарыў царкве тры горада (Санікандра-дзі-Бары, Рутцільяна і Грума-Апула), найкаштоўныя літургічныя ілюстраваныя кодэксы (восем з іх можна ўбачыць у архіве Базілікі) і шматлікія срэбныя і залатыя літургічныя прадметы, цяпер самыя каштоўныя прадметы Скарбніцы і Музея святога Мікалая.

9 красавіка 1799 года базіліку разрабавалі французскія войскі.

Буйныя рэстаўрацыйныя працы былі праведзены ў 1928—1956 гадах. Падчас іх пад алтаром базылікі быў знойдзены саркафаг-рэлікварый з мошчамі Мікалая Цудатворцы (1951 год). Саркафаг зроблены ў форме невялікага каменнага асуара з адтулінай для збору алею. Цяпер саркафаг знаходзіцца ў крыпце царквы, адгароджаны ад публічнай прасторы высокай жалезнай рашоткай. Доступ да мошчаў дазваляецца толькі арганізаваным групам паломнікам (па папярэдняй дамоўленасці з мясцовым царкоўным кіраўніцтвам).

У 1951 годзе Папа Пій XII даручыў царкву ордэну дамініканцаў.

Комплекс базілікі

Базіліка з’яўляецца асноўным элементам Мікалаеўскай «цытадэлі», у комплекс уваходзяць:

• царква Святога Грыгорыя, найстаражытнейшая царква горада, у якой дагэтуль праходзяць набажэнствы;
• манастыр;

  

  Інтэр’ер Базілікі

• бібліятэка і архіў Базылікі, дзе захоўваюцца дакументы і пергаменты найважнейшага гістарычнага значэння;
• даследчы цэнтр імя Святога Мікалая;
• так званы «Порцік Паломнікаў» (цалкам згублены пасля рэстаўрацыйных прац у 1950-х гадах), на яго месцы цяпер знаходзіцца сярэдняя школа імя Святога Мікалая;
• музей імя св. Мікалая, адкрыты 6 лютага 2010 г., дзе выстаўлены самыя каштоўныя артэфакты з архіва і скарбніцы сабора.

Архітэктура і інтэр’ер

У будаўніцтве ўжывалі вапняковы камень, часткова ўзяты з іншых будынкаў. Галоўны фасад размешчаны паміж дзвюма вежамі: Вежа Катапана справа і Вайсковая Вежа злева адрозніваюцца вышынёй і фактурай. Фасад падзелены на тры часткі, раздзеленыя пілястрамі, і тры парталы адлюстроўваюць унутранае дзяленне базілікі на тры нефы. Галоўны, сярэдні партал багата аздоблены, яго вылучае характэрны сімвалізм: абраз Хрыста — пераможца паганства на архівольце партала, а таксама выявы сфінкса і быкоў, якія падтрымваюць калоны з боку партала.

Тыповая строгасць раманскага стылю разбаўленая ў фасадзе наяўнасцю манафорыяў, біфорыяў і цэнтральнага вакна — окула. У той жа час бакавыя сцены базілікі ўпрыгожаны шэрагам глыбокіх сляпых арак і лоджыямі з невялікімі аркавымі вокнамі (эзафорыямі). На паўночным баку заўважна вылучаецца вядомы «Партал з ільвамі».

Унутраная прастора Базілікі ўяўляе сабою лацінскі крыж, падзелены падоўжна на тры нефы шэрагам калон і апорных пілястраў. Над цэнтральным праходам змешчана раскошная столь з драўніны, багата аздобленная мастаком Карла Роза. Пад канец цэнтральнага нефа знаходзіцца галоўны алтар з шыкоўным старажытным апулійскім полагам XII ст. і апсіда, у цэнтры якой знаходзіцца трон абата Ільі з мармуру (канец XI — пачатак XII ст.). На мазаічнай падлозе вакол трона можна разглядзець арабскую вязь з надпісам «Алах». Ёсць думка, што гэта звязана з чорнарабочымі на вытворчасці мазаікі.

Маўзалей каралевы Боны Сфорца

Ззаду біскупскага трона — маўзалей XVI ст. Боны Сфорца, герцагіні Бары і каралевы Польшчы. Паміж двума жаночымі напаўаголенымі фігурамі, што сімвалізуюць Бары і Польшчу, і дзвюма выявамі святых — Мікалая і Станіслава, знаходзяцца рэшткі каралевы, што спачатку знаходзіліся ў кафедральным саборы.

Ёсць і іншыя значныя творы мастацтва:

• у левай апсідзе: карціна 2-й паловы XV ст. пэндзля Віварыні (венецыянскага мастака, які працаваў у Апуліі), якая выяўляе гутарку святых Джакома і Людовіка з святымі Мікалаем і Пятром; у цэнтры — Мадонна на троне з немаўлём.
• у папярочным нефе з правага боку — срэбны алтар (1319—1684 гг.), падораны ў 1319 г. царом Сербіі Урашам II Мілуцінам, каб накрыць магілу святога Мікалая ў крыпце. У 1684 г. Сабор заказаў двум неапалітанскім мастакам (Даменіка Марынэлі і Эньё Авітабіле) перарабіць алтар у стылі той эпохі — барока.
• на алтары правай апсіды: Трыптых (1451 г.) Андрэа Рыка з Кандзіі (вельмі запатрабаваны мастак XV ст. у розных італьянскіх гарадах). Жарсны абраз Божай Маці пададзены тут, як і ў іншых гарадах (Бергама, Фларэнцыі, Парме і інш.), яна выяўлена паміж Св. Мікалаем справа і Св. Іаанам Багасловам злева.

Магіла святога Мікалая

Ля бакавых нефаў — дзве шырокія лесвіцы да крыпты, дзе знаходзяцца мошчы святога Мікалая. Асаблівасці крыпты — праваслаўная капліца з іканастасам і два алтары: адзін прысвечаны каталіцкаму абраду, другі — праваслаўнаму (адзіны выпадак у каталіцкім свеце, што пацвярджае пакліканне Бары — збліжэнне дзвюх цэркваў). Базіліка цягам многіх стагоддзяў і цяпер з'яўляецца цэнтрам паломніцтва. Характэрныя элементы крыпты — капітэлі; усе розныя, а некаторыя нават «двухаблічныя». У паўднёвым куце знаходзіцца «цудадзейная» калона, зробленая з парфіру.

Спасылкі

• Афіцыйны сайт Базілікі