Van middenkabinet tot 'christelijk progressief', alle formatiewensen op een rij
In een marathonsessie brengen alle fractieleiders van de dertien gekozen partijen vandaag hun coalitiewensen over aan verkenner Edith Schippers. Zij vat al die gesprekken samen in een advies aan de nieuwe Tweede Kamer die hierover donderdag in debat zal gaan. Na hun gesprek met Schippers staan de partijleiders de pers te woord. Dit zijn hun wensen (in volgorde van opkomst).
9.00 uur - Mark Rutte (VVD)
Wil regeren met CDA en D66 plus een vierde partij
De VVD-leider wil bij voorkeur gaan regeren met het CDA en D66, zei hij bij buitenkomst. Voor een meerderheid in beide Kamers is een vierde partij nodig. Rutte noemt GroenLinks, ChristenUnie, SP en PvdA. Wat de VVD betreft moeten vijf onderwerpen prioriteit zijn voor een volgend kabinet: de transitie naar duurzame energie, lastenverlichting en herziening van het belastingstelsel, werkgelegenheid, ouderenzorg en politie en justitie.
9.45 uur - Jesse Klaver (GroenLinks)
Wil regeren met CDA, D66, PvdA, SP en ChristenUnie
GroenLinks hoopt op een 'christelijk progressieve' coalitie met CDA, D66, PvdA, SP en ChristenUnie, deze zes zijn goed voor tachtig zetels. Klaver wil dat een informateur ook deze optie gaat verkennen. Hij noemt drie prioriteiten die zijn partij wil terugzien in een regeerakkoord: klimaatbeleid, sociaal beleid en een humane vluchtelingenopvang.
10.30 uur - Sybrand Buma (CDA)
Wil regeren met VVD, D66 en GroenLinks of ChristenUnie
De CDA-leider haalt meteen een streep door de 'christelijk progressieve' aspiraties van GroenLinks. Hij noemt Klavers' centrum-linkse coalitie 'onwaarschijnlijk'. Wat Buma betreft moet de VVD als grootste partij het voortouw nemen in de formatie. Het CDA vindt dat de VVD een informateur moet aanstellen en een poging moet doen met vier partijen een meerderheidscoalitie te vormen. Buma heeft Schippers geadviseerd om 'vast te stellen met welke partijen programmatische onderhandelingen gestart kunnen worden'. Buma noemt geen voorkeur voor de ChristenUnie of GroenLinks als vierde coalitiepartner (naast VVD, CDA en D66).
11.05 uur - Alexander Pechtold (D66)
Wil regeren met VVD, CDA en GroenLinks
Pechtold is duidelijk over zijn wensen, hij wil een coalitie vormen met 'de grootste partij en de winnaars van de verkiezingen': VVD, D66, CDA en GroenLinks. Dit is een kabinet 'vanuit het politieke midden', zegt Pechtold. Ook de PVV heeft zetels gewonnen, maar die partij is voor D66 'geen optie'. Pechtold wil dat het volgende kabinet werk maakt van klimaatbeleid, integratie, een humaan vluchtelingenbeleid, hervormen van de arbeidsmarkt, meer geld voor onderwijs en een hechter Europa. Interessant detail: hij heeft Schippers gevraagd om 'blokkades die worden opgeworpen' te inventariseren.
11.50 uur - Geert Wilders (PVV)
Wil regeren met VVD, CDA, 50Plus, SGP en Forum voor Democratie
Vrijwel niemand wil met de PVV regeren, het weerhoudt Geert Wilders er niet van zijn eigen voorkeurscoalitie uit te spreken. Hij denkt inhoudelijk zaken te kunnen doen met VVD, CDA, 50Plus, SGP en Forum voor Democratie. Deze combinatie heeft een meerderheid in beide Kamers. Inhoudelijk kunnen deze partijen volgens Wilders elkaar vinden op de onderwerpen immigratie, zorg, pensioenen, veiligheid en Europa. 'Ik zie voldoende aanknopingspunten om met deze partijen te praten over een coalitie.' In het verleden stelde Wilders dat de PVV de VVD uitsluit zolang Rutte premier is. Nu is hij toch bereid deel te nemen aan een coalitie die door Rutte wordt geleid.
13.30 uur - Emile Roemer (SP)
Wil regeren met CDA, D66, GroenLinks, PvdA en ChristenUnie
De SP maakte in de campagne al duidelijk niet te willen regeren met de VVD. En dus komt ook Roemer uit bij de centrumlinkse coalitie waar Klaver voor pleit: SP, GroenLinks, CDA, D66, PvdA en ChristenUnie. Wat hem betreft zou de Partij voor de Dieren in die coalitie ook nog kunnen aanschuiven. Deze combinatie is voor veel andere partijen niet de eerste keuze, weet hij. 'Dat er eerst een andere optie wordt onderzocht, lijkt me logisch.'
14.15 uur - Lodewijk Asscher (PvdA)
Adviseert meerderheidscoalitie van VVD, CDA, D66 en GroenLinks
'Ons past bescheidenheid', zegt PvdA-voorman Lodewijk Asscher. Hij is 'de grote verliezer' van de verkiezingen en staat daarom helemaal achter in de rij als het op regeren aankomt. Wat de PvdA betreft moeten eerst de winnaars met elkaar om tafel: de VVD als grootste partij en de partijen die zetels hebben gewonnen, CDA, D66 en GroenLinks. Mochten die onderhandelingen vastlopen dan is hij eventueel bereid alsnog met een informateur te praten.
De PvdA verloor bij deze verkiezingen 29 zetels en hield er negen over. 'We zijn de zevende partij', benadrukte Asscher.
14.40 uur - Gert-Jan Segers (ChristenUnie)
Adviseert kabinet met VVD, CDA, D66 en GroenLinks
De ChristenUnie kan met haar vijf zetels de combinatie van VVD, CDA en D66 aan een meerderheid helpen. Toch adviseert CU-leider Segers dat deze partijen eerst een poging moeten doen om met GroenLinks een kabinet te formeren. 'Ons past bescheidenheid', zegt Segers. Hij vindt dat de grootste partijen ook met Wilders moeten gaan praten, aangezien de PVV ook een van de winnaars van de verkiezingen is en de tweede partij van het land. Dat zal niet gebeuren, VVD, CDA, D66 en GroenLinks sluiten de PVV categorisch uit.
15.00 uur - Marianne Thieme (Partij voor de Dieren)
Adviseert 'klimaatcoalitie' van VVD, D66, GroenLinks, ChristenUnie, PvdA
Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren liet aan verkenner Schippers weten dat ze in een brief alle partijen heeft opgeroepen het manifest te steunen dat Jan Terlouw onlangs opstelde met tien jongerenorganisaties van politieke partijen. Daarnaast pleit de partij dus voor bovenstaande 'klimaatcoalitie'. Thieme laat bewust het CDA buiten dit team, omdat deze partij 'heel rigide is wat klimaat betreft'. De Partij voor de Dieren schuift zelf ook aan, 'als daar om gevraagd wordt'.
15.45 uur - Henk Krol (50Plus)
Heeft geen voorkeur
50Plus-fractievoorzitter Henk Krol heeft aan Schippers geen voorstel voor een bepaalde coalitie gedaan. Wel hamerde Krol onder meer op de door 50Plus gewenste verlaging van de AOW-leeftijd. 'Daar moet serieus naar worden gekeken.' Volgens Krol gaat zijn partij constructief meedenken over alle coalitiemogelijkheden. Hij zei dat hij de suggestie van PVV-leider Geert Wilders voor een rechts kabinet met PVV en 50PLUS 'een boeiend voorstel' vond. Maar als 50PLUS haar belangrijkste punten niet kan verwezenlijken, dan 'slaan we even over tot de eerstvolgende verkiezingen'.
16.30 uur - Kees van der Staaij (SGP)
Adviseert kabinet van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie
De SGP vindt dat bij de vorming van een nieuwe regering zou moeten worden gekeken naar de mogelijkheid van een centrumrechtse meerderheidscoalitie. Een informateur van de VVD, de grootste partij, moet het voortouw nemen, maakte SGP-leider Kees van der Staaij duidelijk na overleg met Schippers. Van der Staaij ziet voor zijn eigen partij 'in eerste instantie' geen rol weggelegd, maar hij houdt wel alle opties open, zoals deelname aan een rechts kabinet met de PVV. Behalve de vraag of het inhoudelijk mogelijk is tot overeenstemming te komen, lijkt er geen politieke wil bij VVD en CDA, aldus Van der Staaij.
16.50 uur - Tunahan Kuzu
Adviseert 'christelijk progressieve' coalitie
Denk-leider Kuzu hoopt op een 'progressief linkse' coalitie zoals ook GroenLinks die voor ogen heeft: met D66, CDA, PvdA, SP, GroenLinks en ChristenUnie. Mocht die coalitie mislukken, dan hoopt hij dat GroenLinks of desnoods de PvdA alsnog aanschuift bij VVD, CDA en D66. Zijn eigen partij heeft met drie zetels slechts een 'adviserende en controlerende rol', zegt hij. Mocht er een beroep op Denk worden gedaan, dan loopt Kuzu niet voor de verantwoordelijkheid weg.
17.10 uur - Thierry Baudet (Forum voor Democratie)
Adviseert een zakenkabinet
Het meest originele plan van de dag komt van Thierry Baudet van het Forum voor Democratie. Hij pleit voor een 'zakenkabinet' met gekwalificeerde 'apolitieke' mensen uit de samenleving. Dit kabinet zou op basis van wisselende meerderheden in de Kamer tot beleid moeten komen. Het regeerakkoord moet slechts in een paar pagina's de contouren voor de politieke plannen voor de komende jaren schetsen, meent Baudet.
Nogmaals gesprek met VVD, CDA, D66 en GL
Na een eerste dag van inventariseren, heeft verkenner Schippers haar eerste conclusie rond. Morgen gaat ze nogmaals afzonderlijk om tafel met de leiders van VVD, CDA, D66 en GroenLinks.
Verkenner Schippers, tevens demissionair minister van Volksgezondheid, zal zelf in elk geval niet terugkeren in de volgende regering. 'Ik vind het ook een bijzondere dag, want ik zal geen deel uitmaken van het volgende kabinet', zei ze vanochtend bij aankomst op het Binnenhof. De VVD'er zal ook niet plaatsnemen in de Kamer, ze had zich niet verkiesbaar gesteld. Schippers is sinds 2010 minister.