| 14 april 2010 Gerechtshof Arnhem Vrijspraak in de zaak Lucia de B. |
Lucia de Berk, een Haagse verpleegkundige, werd op 18 juni 2004 door het Haagse Gerechtshof veroordeeld tot levenslang en TBS voor 7 moorden en 3 pogingen tot moord. Het Juliana Kinder Ziekenhuis in Den Haag diende op 5 september 2001 een aanklacht tegen haar in wegens 5 vermeende moorden en 5 pogingen tot moord. Later breidde dit aantal zich verder uit. De zaak van de "engels des doods" is wel de grootste zaak van de eeuw genoemd. Lucia werd op 14 december 2001 gevangen genomen en kwam na zesenhalf jaar voorlopig vrij toen tijdens het herzieningsproces duidelijk begon te worden dat de bewijsvoering ondeugdelijk was geweest. Op 14 april 2010 werd zij door het Hof van Arnhem volledig vrijgesproken: er waren géén moorden gepleegd.
Medio maart 2014 komt de film Lucia de B, een productie van Rinkelfilm, in de bioscoop. De film is gebaseerd op het boek van Lucia de B en geeft het afschuwelijke drama weer dat haar is overkomen: slachtoffer worden van een groepsproces. De filmmakers hebben er voor gekozen om een officier van justitie als "klokkenluider" op te voeren. Daarmee staat de film inhoudelijk ver af van de werkelijke historische context. Het is gezien de zeer taaie strijd tégen justitie, die er door zo veel "buitenstaanders" is gevoerd voor Lucia's vrijspraak, wel een erg grove "dichterlijke vrijheid" om nu het Openbaar Ministerie de credits te geven. Zij hebben bepaald niet op eigen kracht de medische en juridische "errors" herkend en erkend.Niet alleen tijdens de zaak Lucia de B werden feiten anders weergegeven. Ook daarna is in publicaties vaak creatief omgesprongen met de feiten. "Gewoon menselijk". Zie ook het interview met metta de Noo op de website van rtl.
In het kort hier het "ware"' verhaal van de vrijspraak.
Vanaf februari 2004 begon Metta de Noo, verpleeghuisarts, zich vanwege prive-omstandigheden bezig te houden met de zaak van Lucia de B, voor haar toen nog een onbekende. Zij begon onderzoek te doen en legde haar bevindingen voor aan vooraanstaande medici en juristen. Langzamerhand kreeg zij het bange vermoeden dat de medische diagnostiek in deze rechtzaak niet klopte en de procesgang onzuiver was geweest. Om wille van haar schoonzus, chef de clinique in het betrokken ziekenhuis, probeerde ze "achter de schermen" het OM te bewegen opnieuw naar de zaak te kijken. Hoewel de reacties haar twijfel bevestigden lukte dat niet. In december 2005 trad zij samen met haar broer Ton Derksen, hoogleraar filosofie, in de publiciteit om het onrecht dat Lucia was aangedaan onder de aandacht te brengen. Na intensieve studie van alle dossiers waren zij er van overtuigd geraakt dat hier iemand onschuldig tot levenslang was veroordeeld. In augustus 2006 werd door Ton Derksen een herzieningsverzoek ingediend. Steeds meer mensen- wetenschappers, schrijvers en leken- gaven hun steun en medewerking aan de actie "Licht voor Lucia".
Lucia kwam op 2 april 2008 vrij. In afwachting van het verdere verloop van de procedure werd toen strafonderbreking verleend. Volgens de Hoge Raad kon de bewijsvoering van het Haagse Hof niet langer standhouden. Uit het onderzoek van de herzieningscommissies - de commissie Buruma, voor de toelating tot herziening, en de commissie Grimbergen voor het feitelijke herzieningsonderzoek - kwamen veel onvolkomenheden bij de bewijsvoering naar voren. Er was sprake geweest van een aanwijsbare vooringenomenheid, van onvolledige informatievoorziening en van een niet negeerbaar verschil van wetenschappelijke inzichten. De keuze van deskundigen zou "meer op basis van persoonlijke bekendheid dan op basis van hun deskundigheid" gedaan zijn.
Op 7 oktober 2008 oordeelde de Hoge Raad positief op het herzieningsverzoek en verwees de zaak naar het Hof te Arnhem. Op 17 maart 2010 eiste het Openbaar Ministerie zelf vrijspraak. Dat werrd op 14 april door het Gerechtshof van Arnhem bekrachtigd. Uit de onderzoeken van drie -internationale- instituten was unaniem gebleken dat er geen sprake was geweest van vergiftiging en/of andere moorddadige handelingen, wel van medische onjuistheden. Lucia de Berk werd volledig vrijgesproken van de haar ten laste gelegde feiten. De minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin en de hoogste baas van het OM, Super PG Harm Brouwer boden - zeer uitzonderlijk - Lucia de Berk excuses aan voor deze ernstige juridische dwaling.
Metta de Noo werd in 2011 geridderd voor haar "burgermoed in deze Nederlandse Dreyfuss affaire". In sommige juridische en medische kringen blijft echter hardnekkig het geloof leven "dat Lucia het toch gedaan heeft". Waar rook is, is vuur......!
In januari 2012 werd de wijzigingen in de Herzieningswet in de Tweede Kamer behandeld. Een onafhankelijke herzieningscommissie, zoals in Engeland - met wetenschappers- werd afgewezen. Ook komt er vooralsnog geen verruiming van het juridische begrip novum.Justitie opende een eigen register met de te raadplegen deskundigen. Een debat over de Lessen die te leren vallen uit de zaak Lucia de B werd afgewezen.
In 2006 verscheen het boek van Ton Derksen "Lucia de B, reconstructie van een gerechtelijke dwaling", een analytische ontkrachting van de bewijsvoering, dat als leidraad diende bij het verzoek tot herziening.
Lucia de Berk schreef over haar bizarre proces en gevangenname het boek "Lucia de B., levens lang en TBS".
Ook in april 2010 kwam het boek van Metta de Noo uit: "Er werd mij verteld, over Lucia de B. De klok de klepel en de klokkenluider", dat gaat over de moeizame gang naar vrijspraak.
Tegelijk met het boek van de hand van Lucia de Berk schreef Metta de Noo een nieuw boek over de zaak van Lucia.
Metta: "In de folder van Uitgeverij Aspekt staat de aankondiging van mijn boek. Op 14 april ligt het in de boekhandel.
Misschien goed om de 'zaak' nog eens op te frissen. En treurig te worden."
Er werd mij verteld, over Lucia de B.
de klok, de klepel en de klokkenluider
ISBN: 9789059119741
Paperback 16.95 euro, 334 pagina's
Verschenen april 2010
"Ik hoop natuurlijk dat het boek gelezen wordt. Voor rehabilitatie van Lucia, en voor een beter beeld achter de schermen van deze rechtszaak."
Het boek is geschreven toen Lucia's vrijspraak nog lang niet zeker was. Het is non-fictie met uitgebreide documentatie over deze medisch -juridische zaak, vanuit een heel persoonlijk vertelraam. De openbare personen worden met naam en titel genoemd, de privé-personen zijn geanonimiseerd. Een bewuste keus ter bescherming van de privacy. Sommigen mensen zullen zich herkennen. Anderen, die ook hun steentje bijdroegen niet. Lang niet alles en iedereen kon worden vermeld. Dan was het boek nog vele malen dikker geworden. Ook de beschreven narigheid is maar een fractie van wat er werkelijk gebeurd is.
Ton Visser heeft in zijn pleidooi voor het Gerechtshof in Arnhem daar al een heftig beeld van gegeven.
Er waren geen moorden. Een moordzaak, zonder moorden.
Rook, zonder enig vuur.
Lucia werd op 13 december 2001 gearresteerd en op 18 juni 2004 veroordeeld voor 7 moorden en 3 pogingen tot moord. Na aanpassing van het vonnis zit zij nu een levenslange gevangenisstraf uit in de vrouwengevangenis van Nieuwersluis (levenslang betekent in Nederland echt levenslang).
Dit vonnis is ronduit verbijsterend wanneer de argumentatie van justitie tegen het licht wordt gehouden: er blijkt dan geen enkel hard bewijs te bestaan. Er zijn geen getuigen of belastende materialen. Lucia is nooit op iets verdachts betrapt. Er zijn bij haar nooit gifstoffen gevonden waar de moorden mee zouden zijn gepleegd. Evenmin is een motief bij de vermeende dader geconstateerd.
Er zijn wel veel fabeltjes en verdachtmakingen, medische missers en achtergehouden informatie, verkeerd onderzoek en foute statistiek.
De media hebben het feilen van het OM in de zaak Lucia de B. de afgelopen twee jaar terecht uitvoerig in beeld gebracht.
Lucia heeft nooit bekend, ondanks uitputtende en vernederende verhoren. Ze wist dat als ze wél had bekend – met bijvoorbeeld als motief dat ze ernstig zieke kinderen en bejaarden had willen verlossen uit hun lijden – ze een aanzienlijke strafvermindering had kunnen krijgen.
Lucia werkte in september 2001 al een jaar als gediplomeerd kinderverpleegkundige in het Juliana Kinderziekenhuis (JKZ) in Den Haag. Daar heerste op dat moment door fusieperikelen veel onzekerheid en onrust. Er werd door de kinderartsen gesproken over “te veel kinderen die overleden”, wat in de sterftecijfers nooit naar voren is gekomen. Integendeel, in de werkzame periode van Lucia was het sterftecijfer zelfs lager dan in de voorgaande en latere jaren.
Na het overlijden van een ernstig ziek babietje op 4 september 2001 werden openlijk verdenkingen jegens Lucia geuit. Lucia was toevallig wel “wat vaak” in de buurt bij een overlijden of incident. Een collega wist het een en ander over Lucia's verleden: ze was prostituee geweest…..
De directeur van het JKZ, Paul Smits, deed aangifte en trad snel in de publiciteit met een zwaarwichtige verklaring over vijf verdachte sterfgevallen.
Politie en justitie lieten zich in die angst-hysterische reactie meeslepen: bij het onderzoek ging het niet in de eerste plaats om waarheidsvinding, maar om het links- of rechtsom bewijzen dat Lucia een moordenaar was. Een klassiek geval van tunnelvisie.
Lucia's verleden werd doorgespit en openbaar gemaakt. En inderdaad, zij kwam uit een ander milieu dan de meeste van haar collega's. Nog voordat er een rechter aan te pas kwam, werd zij in de media afgeschilderd als de Engel des Doods.
In de ten laste gelegde daden zelf zit geen enkele samenhang. Het enige feit dat haar verdacht maakte was haar aanwezigheid bij “zoveel” sterfgevallen. Door het JK Ziekenhuis in Den Haag werd in eerste instantie een amateur-statistische berekening gemaakt over de kans dat een verpleegkundige “zo vaak” aanwezig was bij sterfgevallen. Later is dit door rechtspsycholoog dr. H. Elffers verder uitgewerkt en hij kwam tot de conclusie: “het kan geen toeval zijn”. De kans dat Lucia aanwezig was bij de aangegeven sterfgevallen zou 1 op 342 miljoen zijn. Maar bij herberekening komen de professoren statistici Gill en Groeneboom tot 1 op 9 en na bijwerking in 2009 tot 1 op 25.
Het Grote Getal (1 op de 342 miljoen) heeft in september 2001 alle sterfgevallen verdacht gemaakt waarbij Lucia misschien aanwezig was geweest. Een medisch deskundige geeft ook in zijn getuigenis aan dat “elk sterfgeval afzonderlijk wel als een natuurlijke dood kan worden beoordeeld, maar dat alle gevallen tezamen bezien er sprake moet zijn geweest van onnatuurlijke sterfgevallen…”
De vier ziekenhuizen, waar Lucia had gewerkt, kwamen met een lijst met 30 ‘moorden’. Sterfgevallen, waarvoor aanvankelijk een natuurlijke overlijdensverklaring was afgegeven werden na de dood van baby A op 4 september 2001 plotseling als medisch onverklaarbaar en onverwacht aangemerkt.
Van die lijst moesten later de meeste “onverklaarbare sterfgevallen” verdwijnen omdat Lucia er niet bij betrokken kon zijn geweest. Daarmee werden deze verdachte sterfgevallen zonder verder onderzoek weer natuurlijke sterfgevallen. Was Lucia echter wel in de buurt, dan werd bijna automatisch aangenomen dat de doodsoorzaak niet natuurlijk, en dus een moord was.
De heer L.E.E. Ligthart, psycholoog, noemt Lucia ongezien al bij aanvang van het politieonderzoek een “klassieke psychopaat”. Ook anderen, zoals autodidacte Paula Lampe, leggen in geschriften haarfijn uit waarom Lucia geheel voldoet aan de criteria van een seriemoordenares. De fabels over Lucia’s verleden worden daarbij als treffende illustratie gebruikt, maar niet geverifieerd:
Het politierapport uit Canada, waarin wordt gesteld dat er geen enkele aanwijzing voor brandstichting of gewelddadig gedrag is gevonden, blijft onbesproken. Ook de verhalen over het gif in huis, het lid zijn van een heksenclub, een gebrand kruis op de borst, het zetten van een eigen overlijdensbericht blijven – ongestraft – rondzingen. Zo wordt steeds maar weer het beeld van een vreselijk hysterisch personage bevestigd.
Deze verhalen zijn bewezen onwaar en toch blijft men ook nu nog zeggen: “de bewijsvoering is niet deugdelijk, maar dat mens deugt toch niet”…
Lucia was volgens het Hof leugenachtig en geraffineerd. Ze leed aldus het Hof aan een “compulsie tot doden”.
Het woord “compulsie” heeft Lucia enige keren – als chique woord – in haar dagboeken geschreven. Voor haar ging het die keren om de drang, het niet kunnen laten, om voor patiënten tarotkaartente leggen. Ze had zich lange tijd serieus met Tarot bezig gehouden. Voor een verpleegkundige vond ze deze “alternatieve steun” echter zeer ongepast en iets wat ze per se moest bestrijden en ook geheim moest houden.
Volgens onderzoek van het Pieter Baan Centrum lijdt Lucia niet aan een geestelijke stoornis die haar tot moorden zou kunnen brengen. Men vond daar in tegenstelling tot het Hof “het gedoe met de Tarotkaarten” juist passen bij Lucia’s persoonlijkheid.
Op 24 maart 2003 wordt Lucia door de rechtbank in Den Haag veroordeeld tot levenslang voor 5 moorden en 2 pogingen tot moord.
Bij het hoger beroep op 18 juni 2004 bij het Gerechtshof in Den Haag wordt dat gewijzigd in levenslang plus tbs voor 7 moorden en 3 pogingen tot moord.
Bij de behandeling in hoger beroep heeft men met vergezochte constructies in één geval van ‘moord’ en één geval van ‘poging tot moord’ bewezen hoe Lucia deze gepleegd zou kunnen hebben. De bewijsvoering is echter inconsistent en ondanks het breedsprakig geconstrueerde Haagse arrestweinig overtuigend. Het bewijs voor de digoxine-vergiftiging is bovendien niet gebaseerd op wetenschappelijk verantwoorde onderzoekmethodes. In alle andere gevallen heeft men zelfs niet de moeite genomen te verklaren hoe Lucia haar ‘misdaden’ kon plegen, zonder een spoor achter te laten.
Het begrip schakel- of kettingbewijs is hiervoor in de plaats gekomen. Zo’n schakelbewijs werkt als een trein: de twee zogenaamde bewijzen van moord en poging tot moord zijn de locomotief, waar de wagons met de andere zaken aan worden gehangen. Zet dus maar onbewezen zaken achter een schijnbaar bewezen zaak, dan wordt – volgens deze juridische kronkelweg – de hele trein van zaken bewezen…
Wie de moeite neem het arrest van het Haagse gerechtshof te lezen, wordt getroffen door de toon van blinde haat tegen Lucia en de minachting voor haar advocaten. De rechters waren zó emotioneel dat ze Lucia veroordeelden tot levenslang met daar bovenop tbs: de zwaarste straf ooit gegeven sinds in 1870 de doodstraf uit het Nederlands strafrecht verdween.
Ook de Hoge Raadbegreep niet hoe een straf, bedoeld om iemand voorgoed uit de samenleving te verwijderen (levenslang), gecombineerd kan worden met een maatregel bedoeld om iemand terug te leiden naar die samenleving (tbs). Men wees de zaak op 14 maart 2006 terug naar het Hof in Amsterdam. Wel gaf de Hoge Raad merkwaardig genoeg expliciet haar goedkeuring aan de bewijsvoering.
Het gerechtshof van Amsterdam heeft in juli 2006 Lucia op grond van de ten laste gelegde feiten alleen tot levenslang veroordeeld. De bewijslast zelf had het Hof moeten accepteren zoals die er al was.
De eerder opgelegde tbs kwam daarmee te vervallen.
Op 27 juli 2006 dient professor Ton Derksen, schrijver van het boek over Lucia de B, bij de commissie Buruma een verzoek in om de zaak Lucia voor te dragen aan de commissie Posthumus II, ook wel Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken, CEAS, genoemd.
De commissie Buruma heeft dit verzoek ingewilligd. Op 18 oktober 2006 start de commissie Posthumus II onder voorzitterschap van advocaat-generaal Grimbergen een onderzoek.
De aandachtspunten betreffen grofweg gezegd:
Het is een beperkte opdracht geweest voor de commissie Posthumus. Men moest zich tot studie van het politieonderzoek beperken, en liet dus de vervolging door het OM en de redeneringen van het hof buiten beschouwing. Ook de kern van de zaak – de medische bewijslast – bleef buiten beschouwing.
Cruciaal in de zaak Lucia is dat de opgefokte angst in het ziekenhuis (hoe begrijpelijk ook) heeft geleid tot verdenkingen en verdachtmakingen. Het ziekenhuis heeft in de aanzet tot het politieonderzoek een belangrijke rol gespeeld en zelf té snel zijn conclusies naar buiten gebracht.
Medische deskundigen, die in een vroeg stadium vriendschappelijk geraadpleegd waren, traden later op als gerechtelijk deskundigen. De informatie over ziektegeschiedenissen werd niet door een onafhankelijk medisch-juridisch team verzameld, maar door het aanklagende ziekenhuis. Relevante gegevens bleven tijdens het proces buiten beschouwing.
Wat zeker ook een subjectieve factor is geweest is de collegialiteit binnen de medische en de juridische beroepsgroep. Deskundigen waren het aanvankelijk vaak niet met elkaar eens, maar dat betekende niet dat er protest werd aangetekend tegen de visie.
Juristen en ook het NFI (gerechtelijk laboratorium) kregen medische informatie aangereikt die omgezet moest worden in een juridische bewijslast. De twijfel die er altijd bestaat in de medische beroepsuitoefening kon niet meegenomen worden in de absolutere juridische taal. Ook dat is Lucia noodlottig geworden.
Dit meldden we op deze website al in maart 2006. Het rapport van de commissie Grimbergen, dat geheel overeen kwam met onze vermoedens en bevindingen, werd pas op 28 oktober 2007 gepubliceerd. De commissie concludeert dat de zaak Lucia de B. op basis van de beste wetenschappelijke analyses van de digoxinevergiftiging tot vrijspraak had moeten leiden.
Grimbergen c.s. spreken over: onderbuikgevoel, geen oog hebben voor alternatieve scenario’s, het kiezen van deskundigen op basis van persoonlijke bekendheid in plaats van expertise, coaching van JKZ-personeel voorafgaande aan het politieonderzoek, fouten in de statistiek, onvolledigheid van het OM bij het verstrekken van informatie aan getuige-deskundigen.
De procureur-generaal van de Hoge Raad ziet ondanks de scherpe bewoordingen van het rapport Grimbergen geen mogelijkheid om het advies tot heropening direct over te nemen. Hij startte november 2007 een nader onderzoek om te bekijken of er sprake is van een novum om de zaak te heropenen. Lucia’s advocaat werd verzocht geen interfererende acties te ondernemen.
Dit onderzoek loopt nog…
Lucia de B. zit sinds 2001 opgesloten in de cel. Op 5 maart 2006, na de voor haar verbijsterende uitspraak van de Hoge Raad werd Lucia getroffen door een beroerte. Zij heeft 10 uren versuft en verlamd in haar cel gelegen voordat ze naar een ziekenhuis werd gebracht. Langzaam is ze er weer bovenop gekrabbeld. Haar spraak is weer bijna normaal geworden, ze loopt nog wat ‘hompelig’, maar met haar rechterhand kan ze niets meer. De straf is zo nog zwaarder geworden. Niet alleen voor haar, maar ook voor haar dierbaren.
Een verzoek tot strafonderbreking werd door staatssecretaris Albayrak op 24 februari 2008 afgewezen. Uit medisch onderzoek zou niet naar voren komen dat continueren van de straf meer gezondheidsrisico’s met zich mee brengt dan strafonderbreking…
Om het onrecht, dat Lucia is aangedaan, te bestrijden, is het Comité Lucia opgericht. Het comité wil haar helpen: juridisch, financieel, moreel, sociaal en ook medisch. Deze website speelt daarbij een samenbindende rol. Metta de Noo-Derksen schreef het merendeel van de teksten.
Inmiddels hebben we veel reactiesgekregen, waarvan we een groot deel op de site geplaatst hebben. Het is soms schokkend te horen hoe collega medici en verpleegkundigen niets durven en mogen zeggen. Hoe ziekenhuisdirecties en beroepsverenigingen hun medewerkers opleggen geen uitspraak over deze zaak te doen, onder het motto “het Recht heeft gesproken, wij respecteren dat.”
Daarmee wordt soms gesuggereerd dat wij ons als comité respectloos ten aanzien van de rechtspraak opstellen. Maar het gaat ons erom de rechtspraak gegevens aan te leveren, die in deze complexe zaak niet meegewogen werden. Zie dit –zonder hybris– als een daad van verantwoordelijkheid jegens de rechtsstaat.
Daarom blijven we een beroep doen op uw steun, waarbij we vooral aan mensen die met Lucia in het ziekenhuis te maken hebben gehad vragen om te reageren.
Op de site staan zowel links naar artikelen in kranten en tijdschriften als links naar radio en tv-programma’s (video en audio) over de zaak van Lucia.
Ook kunt u een samenvatting lezen van “Lucia de B. Reconstructie van een gerechtelijke dwaling”, het beruchte boek van Ton Derksen, wetenschapsfilosoof en medeoprichter van het comité Lucia. Dit boek, dat de bewijsvoering tegen Lucia logisch volledig uiteen rafelt, verscheen in juni 2006 en krijgt in april 2008 een vervolg met Derksen’s “Het OM in de fout”.
Voor de nabestaanden vinden we het dieptreurig dat er steeds weer publiciteit komt waarbij hun overleden dierbaren (hoe dan ook) betrokken zijn. Het kan hard zijn om te lezen, dat wij het idee dat Lucia’s patiënten een onnatuurlijke dood stierven verwerpen. Het spijt ons oprecht dat er geen andere weg is om aan te tonen, dat Lucia geen moorden heeft gepleegd en onschuldig is, dan door een analyse van de gebeurtenissen in het ziekenhuis.
Vaak wordt ons gevraagd: “waarom doen jullie dit?”
De wetenschap dat iemand onschuldig in zo’n nachtmerrie terecht is gekomen, kan en mag ons inziens niet het zwijgen opgelegd worden. Het is ook geen kwestie, zoals wel wordt gesuggereerd, dat we “niet geloven” dat Lucia schuldig is.
Dat is al een foute veronderstelling. Of iemand veroordeeld wordt voor moord mag geen kwestie van geloof zijn. Er moet, heel ouderwets, Bewijs zijn. Zonder bewijs van schuld mag niemand veroordeeld worden. Zelfs bij enige twijfel over het schuldig zijn mag iemand niet veroordeeld worden. Zo iemand heet in een echte rechtsstaat “onschuldig”.
Bij Lucia is er geen sprake van enige twijfel rondom haar onschuld. Er is geen enkel belastend feit dat stand houdt. Justitie dient de argumenten die tot Lucia’s veroordeling geleid hebben aan de toets der kritiek te onderwerpen… Waarop wacht men nog ??
Wij wachten op volledige rehabilitatie !!!
